Кыайбыт көҥүлэ

Кыайбыт көҥүлэ диэн этии "Кыайбыттары сууттаабаттар" диэн нууччалыы этии быдан иннинэ үөскээбит.

Кыа диэн уоту уматарга туттуллар оттон оҥоруллар баата ааттанар. Кыа диэҥҥэ "й" диэн хамсааһыны үөскэтэр дорҕоон холбоһуута кыай диэн баҕа санааны үөскэтэр.

Кыа хааны тоҕон кыайыы сэрииттэн кэлэр. Сэриигэ кыайыы ураты үөрүүнү, өрө көтөҕүллүүнү, ханнык эрэ хааччахтан босхолонууну, кыайбыт көҥүлүнэн барыытын үөскэтэр. Ол иһин олус уһун үйэлээх сахабыт дьоно тылларыгар «Кыайбыт көҥүлэ» диэн этиини үөскэппиттэр. Бу этии сахалар былыргы кэмнэргэ элбэх кыайыыны ситиһэннэр кыайыыттан үөскээн тахсар өй-санаа өйдөбүллэрин табатык быһаарбыттарын уонна туһана сылдьалларын биллэрэр.

Кэлин, олох сайдан суут-сокуон баар буолбутун кэнниттэн «Кыайбыттары сууттаабаттар» диэн эмиэ итинник өйдөбүллээх, суолталаах этии нууччаларга баар буолбут.

Былыргы кэмнэргэ сэриигэ кыайыыны ситиһии кэнниттэн кыайбыттар, тойоттор талбыттарынан баһылыылларын уонна атын ким да ордон хаалан тугу да оҥордохторуна сууттуу сатаабаттарын бу этии биллэрэр. (1,121).

2014 сыллаахха Крым Украинаттан ситиһиилээхтик былдьаан ылыы кэнниттэн кыайбыттар көҥүлүнэн барыылара саҥаланан Донбаһы сэриилээбиттэрэ. Экономиката сайдыбат буолууга тиийбит Россия байыаннай күүһүнэн киэптээн Аан дойдуга биллэр кыахтанна. Атын дойдулар бары Россияттан куттананнар сэриилэрин сэбин тупсарарга туруннулар.

Билигин Сиирийэҕэ гражданскай сэрии 2011 сыллаахтан ыла бара турар. Олус уһуннук олорбут Асад диктаторы уларытаары оппозиция сэриилэһэр. 2015 сыллаахха балаҕан ыйын 30 күнүгэр бу сэриигэ Россия сэриилэрэ Асад диктаторы көмүскээн кыттыстылар. Элбэх саҥа сэрии сэптэринэн көмөлөһөллөр, салгынтан күүскэ буомбалыыллар.

Бу сэриигэ кыайыыны ситистэхтэринэ Россия салайааччылара кыайыыттан төбөлөрө эргийиитэ үөскүөн сөп. Сэриигэ кыайыыны ситиһии кыайбыттар санааларын аһара көтөҕөн аны атын дойдулары сэриилииллэригэр тириэрдиэн сөп. Кыайыы дьайыыта оннук. Кыайыыттан кыайыыга ыҥырар уратылаах.

Кыайыы киһи өйүгэр-санаатыгар оҥорор улахан сабыдыалын «Тутуллубатах уоруйах өссө уорар» диэн этии биллэрэр. Уоруу куһаҕан да буоллар киһи оҥорор быһыыта буоларынан барыһы киллэрдэҕинэ өссө угуйар сабыдыаллаах. Уоруйах өссө уорар.

Ааспыт 20-с үйэҕэ коммунистар Аан дойдуну баһылыылларыттан куттанар дойдулар Гитлер нацистарын тэптэрэн биэрэллэриттэн, бииртэн биир кыайыыны ситиһэн Европа дойдуларын сэриилээн ылан иһэллэриттэн төбөлөрө эргийэн Аан дойдуну кытта баһылыыр санааламмыттара, улахан сэриини саҕалаабыттара.

Россия сэриитин сэбин аһара сайыннаран кыра сэриилэргэ кыайыылары ситиһиитэ уһуннук олорбут салайааччылар төбөлөрүн эргитэн саҥа сэриилэри саҕалыылларыгар кыах биэриэн сөп.

Сэриигэ кыайыыны үчүгэй диэн эттэхтэринэ элбэх батыһааччылар бу үчүгэйи эккирэтэннэр саҥа кыайыылары ситиһиигэ элбэх буолан турунуохтарын сөп.

Туһаныллыбыт литература

1. Каженкин И.И. Кут-сүр үөрэҕэ. - Дьокуускай: Бичик, 2004. - 128 с.