Кейметинов Василий Спиридонович - Баргачан

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс

Кейметинов Василий Спиридонович — Баргачан (12.01.1941- 26.08.2020) — эбээн поэта, суруйааччыта, тыл үөрэҕин билимнэрин кандидата.

Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1941 сыллаахха тохсунньу 12 күнүгэр уруккута Саккырыыр, билиҥҥинэн Кэбээйи улууһун Ламыҥха нэһилиэгэр төрөөбүт[1].
  • Оскуоланы бүтэрээт, Тихоокеанскай флотка сулууспалаабыт.
  • 1968 с. — А. И. Герцен аатынан Ленинградтааҕы государственнай педагогическай институт Хотугу норуоттар факультеттарын бүтэрбит.
  • 1960—1967 сс. — Сэбээн Күөл орто оскуолатын директорынан ананан улэлээбит[2].

Национальнай оскуолалар Институттарыгар младшай научнай үлэһит.

  • 1974 сылтан — Томпо улууһун Тополинскай орто оскуолатыгар эбээн тылын уонна литературатын учуутала.
  • 1992 с. — Россия суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.

Дьиэ кэргэнэ, аймахтара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • А. Д. Кейметинова — кэргэнэ[3].

Оҕолоро: икки кыыс.

  • Ольга Кейметинова-Ултургашева — кыыһа[4], Кембридж университетын Скотт аатынан полярнай чинчийиилэр Институттарын бүтэрбит.
  • Ултургашев Саян Анатольевич — күтүөтэ[4], саха балетын солиһа.

Айар үлэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Айар үлэҕэ тардыһыыбар аҕам улахан өҥөлөөх. Ол курдук, оҕо эрдэхпиттэн аҕам уустаан-ураннаан араас кэпсээннэри, былыргы сэһэннэри киһи истэн олоруох курдук ымпыгар-чымпыгар тиийэ кэпсиирэ эппэр-хааммар иҥэн хаалбыт. Тугу истибиппин доҕотторбор, эмиэ аҕам курдук, киһини тардар тылынан, төһө кыалларынан эбэн-сабан сороҕор, уларытан да буолуо, кэпсиир этим.

Үөрэнэр кэммэр уус-уран айымньыны кытта билсиим, иҥэн-тоҥон үөрэтиим Пушкин остуоруйаларыттан саҕаламмыта диэтэхпинэ омуннааһын буолуо суоҕа.
Платон Ламутскай айар литературнай куруһуогар сылдьыым айар үлэбэр тирэх буолбута. Ол курдук уус-уран тыл күүһүгэр ылларан, бэйэм суруйарга холонорбор үктэл уурбута. Төһө да хоһооннорум сиппэтэх-хоппотох буолбуттарын иһин, мин айар үлэҕэ киирэрбэр улахан оскуолам буолбуттара саарбаҕа суох. Билигин санаан көрдөххө, айар үлэҕэ хардыылааһын бастакы араскыта силиһин тардыыта хас бирдии хоһооҥҥо, инникитин ким буоларгын быһаарар оруоллаах диэн саныыбын. <…>Хоһооннорум бэчээккэ тахсалларын ааҕа-ааҕа өссө даҕаны тыл-өс тиийбэтин, суруйар санаабын кыайан эппэппин өйдөөбүтүм. Ол иһин элбэхтик ааҕар, ону таһынан суруйарбар тыл күүһүн, уобарастаан этиини туттарга күүскэ үлэлэспитим.

Хоһооннорбун хаста-хаста көннөрөрбүн бэйэм да билбэппин. Хоһооҥҥо бэйэ санаатын толору биэрии, ааҕааччыга тиэрдии элбэх сыраны, күүһү-күдэҕи эрэйэр.

— Василий Кейметинов — Баргачан ахтыыларыттан[3]

Бастакы хоһоонноро 1959 сыллаахха, Ленинградка үөрэнэр кэмигэр, бэчээттэммиттэр[5]. Ол кэнниттэн айымньылара 1965 сыллаахха «Поэты Севера» уонна «Снежное пламя» хомуурунньуктарга киирэн бэчээттэммиттэр. Хоһооннорун бастакы хомуурунньуга «Оран Потын» («Таба суола») Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһатыттан эбээннии тылынан 1982 сыллаахха бэчээттэнэн күн сирин көрбүт.
Баргачан хоһоонноро, тылбаастанан, «Полярная звезда», «На Севере Дальнем», «Дальний Восток», «Магаданский оленевод», «Север» сурунаалларга бэчээттэммиттэр.
Кэлин сылларга прозаҕа киирсэн, «Олох номоҕо» диэн сэһэни суруйда. Ол нууччалыы тылынан "Полярная звезда" сурунаалга бэчээттэммит.
Оскуола үөрэҕин, V—X кылаастарга анаан эбээн тылынан ааҕар кинигэлэр ааптардара. Кини киниэлэринэн Саха Сирин таһынан, Магадан уобалаһын, Хабаровскай кыраай, Чукотка автономнай уокурук уонна Камчатка эбээн оҕолоро үөрэнэллэр.
Баргачан — төрөөбүт тылын, культуратын, эбээн фольклорун, историятын тарҕатааччы. Өр сылларга норуот тылынан уус-уран айымньытын дьаныһан туран хомуйбут.
Үһүйээннэргэ олоҕуран "Эдьэк" диэн поэманы суруйбут. Ону нууччалыы ССРС Государственнай бириэмийэтин лауреата А. Преловскай тылбаастаабыт.[1]

Василий Кейметинов — Баргачан «Ураһаҕа төрөөбүтүм»[3] хоһооно:

«

Кылбачыйар кыраһалаах
Кыһыҥҥы тыаҕа биир түүн
Унаарыйар буруолаах
Ураһаҕа төрөөбүтүм.
Силлиэ тыал сирилиирин,
Кутаа уот тыһыргыырын
Истэ-истэ ийэм миигин
Бигээхтиирэ дьыбар кыһын.
Ый иэдэһэ тэтэрэ
Үөлэһинэн одуулуура,
Ийэбиниин биһик нарын
Ырыатын ыллаһара…

»

Наҕараадалара уонна ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • В. Д. Лебедев аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин бириэмийэтин лауреата[6] (2012)

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]