Буйаан-Бадыргы Монгуш
Монгу́ш Буйаан-Бадыргыы (тыв. Хүн Ноян Моңгуш Буян-Бадыргы Үгер-Даа; 1892 сыл, муус устар 25 — 1932 сыл, кулун тутар 22) — Тыва түмэтин уонна илин дьайыксыта, Тыва судаарыстыбаннаһын олохтооччу.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Буйаан-Бадыргыы 1892 сыллаахха муус устар 25 күнүгэр Аянгаты диэн сиргэ Номчул Монгуш диэн сылгыһыт дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт. Аймаҕыгар Хемчик Даа-кожуунун нойоно Монгуш Хайдып (Буурул Нойан) диэн киһиэхэ иитиллибит.
Хайдып Угер-даа күүстээх санаалаах, Тыва устуоруйатыгар биллэр-көстөр суолу хаалларбыт киһи этэ. Кинини көрсүбүт айанньыттар кэпсээннэринэн киэҥ билиилээх, ырааҕы өтө көрөр, киэҥ көҕүстээх киһи эбитэ үһү. Уолун эмиэ оннук буоларга ииппитэ, оннук, холобур, Буйаан Бадыргыы төрөөбүт тылыттан ураты монгуол, тибиэт уонна нуучча тылларын билэрэ. Ол эрээри нууччалары кытта сатаспаҕын иһин Хайдып Угер-дааны бырааһынньыкка ыҥыраннар, бэйэтэ уорбалыырынан, сүлүһүннээх аһы сиэппиттэрэ, онон кини өр ыалдьан эрдэ өлбүтэ. Кини өлбүтүн кэнниттэн 1908 сыллаахха ииппит уола Буйаан-Бадыргы 16 саастааҕар аҕатын оннугар даа-нойон буолбута.