Байҕал

Байҕал.

Байҕал — сиринэн эбэтэр уу аннынан баар ньуурунан арахсыбыт далай чааһа. Байҕал далайтан элбэх гидрологиянан, метеорологиянан уонна климатынан уратылаахтар.

Этимология

Саха тылыгар байҕал диэн ханнык баҕарар улахан уу. Былыргы сахалар Баай күөл аттыгар олорор этилэр. Онтон Бүрээттэр кэлэннэр сахалар Өлүөнэ эбэ диэки олоро барбыттара. Байҕал диэн тыл Баай күөл тылтан таҕыспыта.

Уопсай быһаарыы

Байҕаллар арахсыыларынан стээпэнинэн уонна гидрология туругунан 3 бөлөххө арахсаллар:

1. Иһинээҕи байҕаллар — толору эбэтэр улахан чааһа сиринэн эргиллибит уу (Холобур — Маҥан байҕал);
2. Кытыы байҕаллар — арыыларынан кыратык араарыллыбыт материктары кытта киирсэр байҕаллар (Холобур — Дьоппуон байҕала);
3. Арыылар икки ардынааҕы байҕаллар — арыыларынан ыга араарыллыбыт байҕал (Холобур — Пилиппин байҕала).

Геология өттүттэн көрдөххө байҕаллар — аныгы үөскээһиннэр. Байҕаллар бүтүннүү антропоген кэмигэр үөскээбиттэрэ. Ордук дириҥ байҕаллар (Холобур — Сир ортотунааҕы байҕал) сир хатырыгын хамсааһыннарыттан үөскээбиттэрэ. Онтон быдан кыра байҕаллар материк чаарыгар үөскээбиттэрэ.