Аскиз (сэлиэнньэ)

Аски́з (хак. Асхыс) — сэлиэнньэ, Хакаас өрөспүүбүлүкэтин Аскиз оройуонун административнай киинэ Аскиз нэһилиэктээҕи сэбиэтин киин. Өрөспүүбүлүкэ биир саамай кырдьаҕас нэһилиэнньэлээх пууна, хакаастар түөлбэлээн олорор сирдэрэ.

Сэлиэнньэ аата

Аскиз нэһилиэнньэлээх пуун Аскиз диэн Абакан өрүс хаҥас салаатын аатынан ааттамы сэлиэнньэ, гидроним буолар.

Турар сир

Аскил сэлиэнньэтэ Абакан куораттан соҕуруулуу арҕаа диэки бардахха, 95К - 002 Абакан — Ак Довурак (Тыва) айан суолун 93 килэмиэтиригэр, баар. Бу сэлиэнньэттэн Аскиз — Вершина Тёи диэн киэҥ айан суола саҕалар. Суол кэлин, ситэри тутулуннаҕына, Хакасияны Кемерово уобалаһын кытта холбуоктаах. Сэлиэнньэни эргийэ барар суол оҥоһуллубута.

Чертыковская уонна Аскиз диэн саамай чугас сытар тимир суол ыстаансыйаларыгар диэри: 0,5 уонна 7 км буолаллар. Олортон саамай чугас сытааччыта Раздольная тимир суол ыстаансыйата буолар. Онно Абакан — Бискамжа түргэн сырыылаах электро пуойас тохтоон ааһар.

Устуоруйат

Аскиз — Хакасиия биир саамай былыргы уонна дириҥ силистээ мутуктаах, устуоруйалаах сэлиэнньэтэ буолар. Манна өссө 1771 сыллаахха биир бастакынан Аскиз үрэх төрдүгэр мас таҥара дьиэтэ оҥоһуллубута.

Нэһилиэнньэлээх пуун сыыйа баайа улаатан испитэ уонна кэлин тиһэҕэр, 1858 сыллаахха, Саҕайдааҕы истиэп дууматын киинэ буола кубулуйбута. 1858 сылааҕы ааҕынан, ол кииҥҥэ 40 ыал олбуора баара, нэҥилиэнньэтин ахсаана 221 киһи этэ.

Нэһилиэнньэтэ

Хаһаайыстыбатын ахсаана: 2514. Нэһилиэнньэтэ 7 127 человек (01.01.2004).

Омугунан састааюа

Хакаастар (66 %), нууччалар (33 %), ниэмэстэр, украиннар, татаардар уо.д.а.

Өссө көр

• Аскизская инородная управа
• Аскиз
• Хакасия

Сигэлэр

• http://www.khakasia-travel.ru/node/354
• Аскиз (село) // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Страница Аскизского краеведческого музея им. Н. Ф. Катанова