Александров Василий Ефремович
Александров Василий Ефремович, (1924 с. Сиэйэ с., Сунтаар оройуона, Саха АССР – 2021 с.) . «Аҕа дойду Улуу сэриитэ» уордьан II истиэпэннээх кавалера, младшай сержант, Саха АССР үтүөлээх учуутала, ССРС үөрэҕириитин туйгуна, Сунтаар улууһун, Кутана нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, СӨ бочуоттаах бэтэрээнэ, Саха АССР персональнай пенсионера[1]
Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Сунтаар улууһун Сиэйэ нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1944 сыллаахха Бүлүү училищетын иккис куурсун бүтэрбитин кэннэ аармыйаҕа ыҥырыллыбыт. 25-с Кыһыл Знамялаах механизированнай биригээдэтин 3-с батальонун састаабыгар станковай пулеметчигынан сэриилэспитэ. Ол кэнниттэн Япония байыаннай билиэннэйдэрин харабыллааһыҥҥа И.А. Плиев штабыгар сулууспалаабыта. Соловьевскай станцияҕа алын хамандыырдар куурустарын ааһан младшай сержант званиетын ылбыта, минометнай расчет хамандыыра буолбута. Хорсун быһыытын иһин «Аҕа дойду Улуу сэриитэ» уордьан II истиэпэнинэн уонна бойобуой мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.
Александров Василий Ефремович сэрии кэнниттэн Сиэйэ уонна Кутана нэһилиэктэригэр холкуоска, библиотекаҕа, тыа кулуубугар үлэлээбитэ. Бүлүүтээҕи педучилищены бүтэрэн баран, алын сүһүөх кылаас учууталынан, Кутана сэттэ кылаастаах оскуолатын дириэктэринэн үлэлээбитэ.1955 сыллаахха СГУ история факультетыгар киирбит. Үөрэҕин кэмигэр студпрофкомҥа талыллан үлэлээбит.1959 сыллаахха Саха судаарыстыбаннай университетын бүтэрбитэ. 50 сыл устата оскуолаҕа үлэлээбитэ, ол иһигэр 25 сыл оскуола дириэктэринэн.
Оройуон, нэһилиэк общественнай олоҕор көхтөөхтүк кыттара, хас да төгүл нэһилиэк дьокутаатынан талыллыбыта, лектор, пропагандист этэ.[2]
Бүтэрэн баран Сиэйэ онтон Кутана оскуолаларыгар дириэктэрдээбит[3].
Наҕараадалара, ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- «Аҕа дойду Улуу сэриитэ» уордьан II истиэпэннээх кавалера
- Саха АССР үтүөлээх учуутала,
- ССРС үөрэҕириитин туйгуна
- Сунтаар улууһун бочуоттаах олохтооҕо
- Кутана нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо
- СӨ бочуоттаах бэтэрээнэ,
- Саха АССР персональнай пенсионера[4][2][1]
Кини туһунан[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Күндүмэн, Махтанабын - учуутал убайбар. [Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала Василий Ефремович Александров туһунан] - : , //Сунтаар сонуннара. . - 1999. - Кулун тутар 20 күнэ-С. 1;
- Александров Василий Ефремович. [о ветеране войны, учителе В. Е. Александрове, Шея, село (Сунтарский улус)] - : , //Забота-Арчы. . - 2019. - 31 октября-С. 4;
- Александров Василий Ефремович. [заслуженный учитель ЯАССР, отличник просвещения СССР, ветеран Великой Отечественной войны В. Е. Александров] - : , //Народное образование Якутии. . - 2010. - N 1 (73)-С. 108-109;
- Егорова Н. П., Билигин да олох инники күөнүгэр. [Саха АССР үтүөлээх учуутала, норуот үөрэҕириитин туйгуна, Сунтаар улууһун, Кутана нэһилиэгин бочуоттаах гражданина, учууталлар учууталлара, республика бочуоттаах ветерана Василий Ефремович Александров туһунан] - : , //Саха сирэ. . - 2010. - Тохсунньу 29 к.-С. 1;
- Федоров А.И., 37 сыл бииргэ үлэлээтибит. [Кутана олохтооҕо, сэрии уонна педагогическэй үлэ ветерана Василий Ефремович Александров туһунан] - : , //Сунтаар сонуннара. . - 1998. - Балаҕан ыйын 8 күнэ-С.3;
Суруйуулара, кинигэлэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Александров В.Е. Генерал штабыгар харабыллаабытым // Кутана нэһилиэгэ. Сунтаар улууһа/ Сунтаар улууһа “Кутана нэһилиэгэ” муницип.тэриллии; [Хомуйан оҥордулар: М.М.Афанасьев (эппиэттиир ред.) Ф.В.Винокурова, М.И.Иванова; ред.сүбэ: З.А.Архипова, С.А.Иванова, Нь.Т.Егорова (Кириллина), С.Г.Мартынова уо.д.а.]. Дьокуускай: Бичик, 2016. – с.2016.
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ 1,0 1,1 Педагогическая энциклопедия / М-во образования Респ. Саха (Якутия) ; [науч. ред.: Михайлова М. Г. д.п.н., проф ЯГУ, Петрова С. М. д.п.н., проф. ЯГУ ; сост. Иванова В. С.]. - Якутск, Т. 1. - 2000. - 323 с.
- ↑ 2,0 2,1 Кыайыыны, олоҕу уһансыбыттара: Сунтаар улууһун бочуоттаах уонна үтүөлээх үлэһит дьоно / хомуйан оҥордулар: Н.Н.Спиридонов, А.К.Васильев; эп.эрэд: Т.Н.Иванова уо.д.а. – Дьокуускай : Чопчу, 2020. – 464с.
- ↑ Ветеран Василий Александров: "2000 китайцев строили памятник советским войскам". "Якутск Вечерний" хаһыат, 2010, алтынньы 8 күнэ, №40.
- ↑ Сунтаар улууһугар үөрэҕирии сайдыыта / [хомуйан оҥорон бэчээккэ бэлэмнээтилэр: И.Т.Назаров, Н.И.Алексеев ; эппиэттиир ред. М.И.Аввакумова]. – Дьокуускай : Бичик, 2009. – 272 с.