Салгын уоспата
| Ветряная оспа | ||
|---|---|---|
 | ||
| Салгын уоспатынан ыалдьыбыт оҕо | ||
| МКБ-10 | B01. | |
| МКБ-9 | 052 | |
| DiseasesDB | 29118 | |
| MedlinePlus | 001592 | |
| eMedicine | ped/2385 | |
| MeSH | C02.256.466.175 | |
Салгын уоспата (ветряная оспа)
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Салгын уоспата (ветряная оспа) — ол эбэтэр бэтэрээнкэ (ветрянка). Бу сыстыганнаах ыарыы, титириир ыарыыга маарынныыр, киһи тириитигэр эбир уонна салыҥнаах бүрүө курдук тахсар.
Остуоруйаттан быһа тардыы
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]XX үйэ бастакы аҥарыгар уоспаттан 300 мөлүйүөнтэн 500 мөлүйүөҥҥэ дылы киһи өлбүт. Оннооҕор 1967 сыллаахха 15 мөлүйүөн киһи ыалдьыбыт, онтон Аан дойду доруобуйа тэрилтэтин этэринэн икки мөлүйүөн өлбүт.
Бастакы быһыыны Эдвард Дженнер арыйбыт. Ону ынах уоспатын ыарыытын үөрэтиитин түмүктэриттэн ылбыт. Аан дойду доруобуйа тэрилтэтэ уоспаны утары охсуһар быһыыны тарҕатарга соруйбут уонна 1963 сыллаахха суох оҥорор былаан үлэтин саҕалаабыт, уонна 1980 сыллаахха уоспанан дьон ыалдьыбат буолбуттар диэн иһитиннэрбит. [1], ол кэнниттэн биир да киһи ыалдьа илик. Ол гынан баран уоспа кыра холобурдара аҕыйах олус харыстабыллаах лабораторияларга сыталлар. Билигин быһыыны номнуо тарҕаппат буолбуттара, ол гынан баран олус кырдьаҕас дьоҥҥо наада буолуон сөп.
Сорох дьон уоспа сэриилэргэ биологическай оружие быһыытынан туттуллуон сөп дии саныыллар.
Олоҕун циклэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Ыарыыны көбүтээччи бөдөҥ кээмэйдээх вирус буолар. Бу вирус киһи ис уорганыгар эрэ олорор уонна үөскүүр. Киһиттэн ураты тас сирдэргэ таҕыстаҕына вирус түргэнник өлөр. Силгэ уонна сырааҥҥа 10-15 мүнүүтэ тыыннаах сытыаҕын сөп.
Инфекция тарҕаныыта
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сыстыганнаах ыарыыны тарҕатааччы буолар — салгын уоспатынан ыалдьа сылдьар киһи. Бу ыарыыннан ыалдьыбыт дьон 48 чаас кэннэ биирдэ вируһу тарҕатааччы буолар. Вирус киһиэхэ салгынынан бэриллэр, дьону кытта кэпсэтиигэ, элбэхтэ сөтөлүннэхтэринэ, ытырдыыга. Ордук салгын уоспатытанан ыалдьаллар оҕолор 1 саастарыттан 10 саастарыгар дылы.
Ыарыы биллиитэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Салгын уоспатыгар үгүс киһи температуралыыр уонна ымынахтар тахсаллар. Тахсыбыт ымынахтары зеленканнан биһэн биэрэллэр. Бастакы ымынахтар киһи этигэр ханан баҕар тахсыахтарын сеп эрээри элбэхтэ киьи сырайыгар, баттах иһигэр эбэтэр сиһигэр тахсар. Сэдэхтик искэ, түөскэ, өттүккэ уонна санныга тахсар.
Дьаһал
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Уопсай профилактика салгын уоспатыгар буолар сана үйэтийбит диагностика, ыарыһыҕы туспа араарыы, хоһу элбэхтэ сууйуу уонна салгылатыы. Салгын уоспатынан син биир хас биирдии киһи ыалдьар. Ордук бу ыарыынан оҕо сылдьан ыалдьаллар.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Туттуллубут литература
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- А. П. Казанцев, В. С. Матковский. Справочник по инфекционным болезням. — М.: Медицина, 1985. — 320 с.