Көҥүл тустуу
Көҥүл тустуу диэн тустуу көрүҥэ. Англияҕа уонна АХШ-ка XIX үйэ бастакы аҥарыгар тарҕаммыт.
Олимпийскай оонньуулар программатыгар эр дьоҥҥо 1904 сылга киллэриллибит. Дьахталларга 2004 сылтан ыытыллар. Аан дойду чөмпүйэнээттэрэ 1951 сыллаахтан., Еуропа чөмпүйэнээтэ - 1928 сыллаахтан тэриллибит. Аан дойду тустуу федерациятыгар ФИЛА (FILA; [1912] сыллаахха төрүттэммит]) 120 тахса дойду киирэр (1997).
Саха сиригэр көҥүл тустуу сайдыытыгар Н.Тарскай, Е.Кычкин, В.Румянцев, Д.Коркин, К.Григорьев, Н.Волков төһүү күүс буолбуттара. Көҥүл тустууга бастакы чемпионат 1956 с. ыытыллыбыта. 6 ыйааһыҥҥа 34 тустуук кыттыбыта. Чемпионнарынан С.Алексеев, М.Савенков, К.Григорьев, И.Малыхин, В.Румянцев, Г.Семенихин ааттаммыттара.
1958 с. биһиги тустууктарбыт бастаан зональнай, онтон Россия күрэхтэһиилэригэр кыттар буолбуттара. 1959 с. бастакынан маастар нуорматын Д.Данилов толорбута, 1962 с. РСФСР чемпионунан Н.Гоголев буолбута. 1965 с. ССРУ уолаттарга чемпионунан В.Карпов, эдэрдэргэ А.Ермолаев ааттаммыттара. Онтон И.Федосеев 1969 с. уолаттарга аан дойдуга чемпионнаабыта.
XX, XXI, XXII Олимпия оонньууларын түмүктэринэн саамай үрдүк ситиһии бэлиэтэммитэ. 1972 с. Р.Дмитриев чемпион Архыыптаммыт 2019, От ыйын 26 күнүгэр., 1976 с. П.Пинигин чемпион, Р.Дмитриев уонна А.Иванов үрүҥ көмүс призер, 1980 с.
Ыллыллыбыт сирэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Саха ыалын халандаара 2009