Кытай бичигэ

Кытай бичигэ

Кытай бичигэ (кыт. трад. 漢字, судургу 汉字, пиньинь hànzì, палл. ханьцзы) диэн Кытай уонна Дьоппуон тылларыгар туттуллар суруйар ньыма буолар. Кытай суругун бэлиэлэрэ дьоппуон суругар уонна кэриэй суругар туттуллаллар (кандзи уонна ханчча). 1945 сылга дылы кытай суруга вьетнам тылын суруйарга эмиэ туттуллар этэ (хан ты). Кытай суруга хаһан баар буолбута куруук уларыйа турар. Соторутааҕыта булуллубут чараппаахы куйаҕар суруллубут былыргы кытай иероглифтарын майгынныыр бэлиэлэр б. э. инн. VI тыһ. сыллааҕынан билиниллэллэр.

Кытай тылыгар Ханцы диэн ааттыыллар, онтон Дьоппуон тылыгар Каньдьи диэн ааттыыллар.

Кытай бичигэр уонунан тыыһынача суруллар иероглифтар бааллар, ол гынан баран чинчийилэр түмүктэринэн билиҥҥи олоххо түөрт тыыһынча иероглиф киэҥник туттуллар. Билигин даҕаны Дьоппуон уонна Кэриэй тылларгыр Кытай бичигэ элбэхтик туттуллар. Ол курдук Дьоппуоҥҥа үөрэхтээх киһи төһө Кытай бичигин билэринэн быһаарыллар. Кэриэйэҕэ Кэриэй тылынан көнөтүк сатаан этиллибэт буоллаҕына Кытай бичигинэн быһаарыллыан сөп. 1446 сыл иннинэ Кэрийэ тумулугар Кытай бичигэ эрэ туттуллар этэ.

Кытай суругун иероглиф сурук эбэтэр идеография суруга дииллэр. Алпабыыттаах суруктан уратыта - бары бэлиэлэригэр ханнык эрэ суолта бэриллэр (фонема эрэ буолбатах), онон бэлилэрин ахсаана наһаа элбэх (уонунан тыһыынча).

Кытай суругар хас биирдии иероглиф биир сүһүөхтээх. Иероглифтар уопсай ахсааннара 80 тыһ. тахса, олортон улахан аҥара былыргы кытай литературатыгар эрэ тутуллар. Билиҥҥи кэмҥэ кытай суруга икки көрүҥнээх - үгэс (Кытай Дьон Республиката) уонна судургу (Тайвань, Гонконг уо.д.а.). Кытай иероглиф логограмма буолар, ол эбэтэр тыас оннугар тылы бэлиэтиир. Урукку Кытай иероглифтар пиктографика этэ - ол аата уруһуй этэ, билигин оннук пиктографика бичиккэ аҕыйах.

Кытай бичигэ Илин Азия культуратыгар улахан сабыдыалы оҥорбуттара. Кытай бичигин абстрактнай искусствонан ааҕыахха сөп, тоҕо диэн иероглифтар линиялартан уонна точкалартан тутуллаллар. Кытай бичигин кыраһыабайдык суруйар искусство каллиграфия диэн ааттанар.

Суруйуута

Нуучча уонна английскай суруйууттар олус атын буолар, ол курдук ааҕыыта олус атын буолар. Ол курдук 房(дьиэ)=户+方. 房 диэн фигураттан сабыдыаллаах ааҕыллыылаах иероглиф буолар. 户 диэн суруллуутугар туттуллар уонна 方 ааҕыллыытыгар туттуллар. 户 диэн аан буолар, 房 диэн аан аттыгар турар киһи буолар. 方 ааҕыллыыта фаҥ бастакы тоҥҥа буолар, 房 ааҕыллыыта эмиэ фаҥ буолар, ол гынан баран иккис туонунан ааҕыллар.

Сигэлэр

• Хайдах Кытай бичигэ сурулларый