Сидоров Василий Романович

Сидоров Василий Романович (1938 с. кулун тутар 15 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууҺун Алтан нэһилиэгэр төрөөбүтэ) - фотограф, суруйааччы, РСФСР олох-дьаһах ѳҥѳтүнэн хааччыйыыга үтүѳлээх үлэһитэ, туйгуна, Мэҥэ Хаҥалас оройуонун, Алтан, Хара нэһилиэктэрин Бочуоттаах гражданина, "Таммахтар" литературнай холбоһук чилиэнэ, "Эркээйи" хаһыат общественнай корреспондена.

Олоҕо,айар үлэтэ.

Сидоров Василий Романович 1938 с. кулун тутар 15 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Алтан нэҺилиэгэр төрөөбүтэ.

1959 с. Төҥүлү орто оскуолатын 9 кылааҺын бүтэрэн баран дьиэ кэргэн балаҺыанньатынан үѳрэхтэн тохтуурга күҺэллибитэ.

1960 с. Майаҕа МТС-гар трактористар куурустарын бүтэрэн сэттэ сыл Чапаев аатынан холкуоска трактористаабыта.

1962-1965 сс. ССРС Сэбилэнниилээх күүстэрин кэккэтигэр армияҕа ыҥырыллыбыта, Забайкальскай байыаннай уокурукка сулууспалаабыта.

1967 с. Казаннааҕы профессиональнай-техническэй училищеҕа үѳрэнэн IV разрядтаах фотограф идэтин ылбыта.

1968 с. Майатааҕы олоҕу-дьаҺаҕы хааччыйыы комбинатыгар старшай фотограбынан үлэтин саҕалаабыта.

1974 с. "Зенит" ыччат-комсомольскай биригээдэтин биригэдьииринэн анаммыта.

Василий Романович фотограф быҺыытынан үлэлии кэлиэҕиттэн билиитин-кѳрүүтүн кэҥэтэргэ, саҥа көрүҥнэри киллэрэргэ дьулуспута, профессиональнай таҺымнаах фотограф үрдүкү маастарыстыбатыгар тиийэри ситиспитэ. Композиция араас көрүҥнэрин туһанара. Хаартыскаҕа түһэрэр уонна бэчээттиир кэмҥэ быһан-отон хаартыска сөптөөх тутулун табара. Сонун көстүүлэри түһэрэргэ техника кыаҕын араастаан туһанара. Василий Романович биригээдэ хас биирдии үлэһитэ идэтин таһымын үрдэтэригэр улахан болҕомтону уурара.

90-с сылларга бүтүн политическай ситим сатарыйыытынан олоҕу-дьаһаҕы хааччыйыы ситимэ суох оҥоһуллубута.

1982 сылтан КПСС чилиэнэ.

Василий Романович Бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан да баран үлэттэн-хамнастан илиитин араарбатаҕа.

1999-2000 сс. 25 №-дээх аптекаҕа харабыллаабыта.

2000-2002 сс. Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьаһалтатын дьиэтигэр вахтердаабыта.

2002-2006 сс. Майа 2-3 сүһүөхтээх оскуолатыгар куруһуок салайааччытынан үлэлээбитэ.

2002-2007 сс. Хара орто оскуолатыгар производственнай үлэҕэ учууталынан, өрөмүөнү ыытыыга оробуочайынан үлэлээбитэ.

Ханна да үлэлээтэр чуолкай туттунуулааҕынан, чиэһинэйинэн, толоругаһынан бииргэ үлэлээбит дьонун ытыктабылын ылыан ылбыта. Ити сылларга эрдэтээҥи үлүһүйүүтүнэн – айар үлэнэн дьарыктаммыта. Төрөөбүт Өлөчөйүн, олохсуйбут Хара нэһилиэктэрин дьоһун дьонун сурукка киллэрэн үйэтиппитэ. Эдэр эрдэҕиттэн иҥэринэн илдьэ сылдьар норуот номохторун, үһүйээннэрин сурукка киллэрэр үтүө баҕа санаалаах.

Василий Романович үгүс сыллаах үтүө суобастаах, таһаарыылаах үлэтэ сыаналанан 1978 с. СР Олох-дьаһах өҥөтүнэн хааччыйыыга министерствотын Бочуотунай грамотатынан наҕараадаламмыта. 1981 с. «РСФСР олоҕу-дьаһаҕы хааччыйыыга сулууспатын туйгуна», 1982 с. “РСФСР олоҕу-дьаһаҕы хааччыйыыга үтүөлээх үлэһитэ”, 2008 с. “Алтан нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина”, 2013 с. “Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах гражданина” үрдүк ааттары сүкпүтэ. 2015 с. “Сэрии сылларын оҕото” мэтээли туппута.

Василий Романович кэргэнинээн Антонина Степановналыын оҕолорун, сиэннэрин, хос сиэнин тапталларыгар уйдаран дьоһуннук олорор.

Кинигэлэрэ, кинигэлэргэ бииргэ үлэлээһинэ.

Доҕоттордоох буоламмын дойдум тыына сымнаҕас: хоһооннор. – Майа, 2001. – 32 с.

Солооһуҥҥа: поэма. Майа, 2002 с. – 52 с.

Хоһооннорум – көтөр кынаттарым: хоһооннор. – Майа, 2003. – 36 с.

Алтан нэһилиэгэ / хомуйан оҥордулар В.Р.Сидоров, Л.Е.Попова. – Дьокуускай, 2011. – 456 с.

Үлэ үөһүгэр сылдьыбыппыт…/ ред. В.Р.Попов, хомуйан оҥордулар В.Р.Сидоров, М.В.Григорьева, М.М.Шипошина. – Майа, 2011. – 298 с.

Аҕабытын аҕыннахха… / хомуйан оҥордо В.Р.Сидоров. – Майа, 2011. – 84 с.

Бэчээттэммит хоһоонноро, ыстатыйалара.

Кинигэлэргэ:

Быта; Чаппай уонна Өрүөстээх; Сүүрбэһис үйэ оҕонньотторо: хоһооннор // “Таммахтар” сырдык ыралара. – Майа, 2002. – 44-46 с.

Аҕабыт, убайбыт курдуга: ахтыы // Хаһыат – история кэрэһитэ / хомуйан оҥордо В.Р. Попов. – Майа, 2007. – 134-136 с.

Ийэбит аанньалбыт барахсан; Өтөх төҥүргэһигэр; Өтөхпүт барахсан: хоһооннор // “Таммахтар” литературнай түмсүү. Саҥа сүүрээннэр. – Дьокуускай, 2011. – 63-64 с.

Бытабыыктар ырыалара;

Бастакы директорбыт;

Улуу сэрии кыттыылаахтара;

“Зенит” ыччат-комсомольскай биригээдэ;

Наһаа наадалаах киһибит: [А.Л. Заровняев];

Завхозтарбыт булугас-талыгас буолаллара // Үлэ үөһүгэр сылдьыбыппыт… / ред. В.Р. Попов, хомуйан оҥордулар В.Р. Сидоров, М.В. Григорьева, М.М. Шипошина. – Майа, 2011. – 152 с.

Долгуйа ахтар доҕорбут // А.Д. Дмитриев: Үлэ Албан Аат уордьан толору кавалера, Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Бочуоттаах гражданина. – Дьокуускай : Медиа-холдинг Якутия, 2015. – 219-221 с.

Хаһыаттарга:

Наһаа холку Лэгэнтэй // Колхоз кырдьыга. – 1958. – Кулун тутар 18 к.

Сэлээр сэгэр эбиккин: хоһоон // Колхоз кырдьыга. – 1960. – Атырдьах ыйын 9 к. – 3 с.

Юрий Гагариҥҥа: хоһоон // Колхоз кырдьыга. – 1961. – Ыам ыйын 16 к. – 3 с.

Дьиибэ киһи: кэпсээн // Колхоз кырдьыга. – 1961. – Ыам ыйын 16-19 к.

Отчут ырыата: хоһоон // Колхоз кырдьыга. – Бала5ан ыйын 8 к. – 3 с.

Сааскы күн; Өрүүнэ үгэһэ: хоһооннор // Колхоз кырдьыга. – 1961. – Бала5ан ыйын 19 к. – 3 с.

Лэҥкээһэй туһунан ырыа: хоһоон // Колхоз кырдьыга. – 1962. – Тохсунньу 27 к. – 3 с.

Студент. Ыанньыксыт: хоһооннор // Ленинскэй знамя. – 1968. – Кулун тутар 2 к. – 3 с.

Улуу Өктөөбү уруйдааҥ: хоһоон // Ленинскэй знамя. – 1969. – Сэтинньи 7 к.

Биэс уон биэс саас; Өй; Кыргыс үйэтиттэн: хоһооннор // Ленинскэй знамя. – 1993. – Кулун тутар 20 к.

Убайым туһунан: Н.М. Сидоров туһунан // Ленинскэй знамя. – 1993. – Кулун тутар 25 к.

Сырдык санаа саҕыллар: хоһоон // Саха сирэ. – 2009. – Ыам ыйын 23 к. – 3 с.

Ааллаах Үүҥҥэ; Абааһы Баһылай; Төлөбүр Лэгэнтэй; Хантаҕар Сиидэр; Бөкчөгөр Уус; Кыҥааһын Баһылай // Кыым. – 2011. – Алтынньы 6 к. – 40 с.

Хантаҕар Хара; Сүрэх-быар кистэлэҥэ // Кыым. – 2011. – Ахсынньы 15 к. – 48 с.

Сүүрбэһис үйэ оҕонньотторо; Кинигэ – иккис олоҕум; Удьуор утумун уһатыс; Өрөйүҥ-чөрөйүҥ!; Нус-бааччы олороо инибин; Олоҕум олуктара; Күндү киһибэр; Мин дьолум, мин күнүм; Үчүгэй да этэ ол кыһын: хоһооннор // Чолбон. – 2013. – 54-57 с.

Алгыс баһа сыалаах: бииргэ үөрэммит доҕорбор А.Г. Аргуноваҕа – Күөрэгэйгэ: хоһоон // Эркээйи. – 2014. – От ыйын 2 к.

Маны таһынан 1958 сыллаахтан Мэҥэ Хаҥалас улууһун Эркээйи хаһыатыгар сыллата бэчээттэнэр.

Ырыа буолбут хоһоонноро

Мин Харам / Е. Спиридонов мел. // Аартык суолун арыйан / Е.К. Спиридонов. – Майа, 2010. – 9 с.

Ийэ сирим Өлөчөй / О. Захаров мел. // Алтан нэһилиэгэ. – Дьокуускай, 2011. – 456 с.

Алааһым күөрэгэйэ / И. Цыпандин мел. // Ырыам ыһыаҕа: ырыанньык. – 2008.

Күндү киһибэр / И. Цыпандин мел.

Сиэннэрбинээн / И. Цыпандин мел.