1736
| Сыллар |
|---|
| 1732 1733 1734 1735 — 1736 — 1737 1738 1739 1740 |
| Уоннуу сыллар |
| 1700-с 1710-с 1720-с — 1730-с — 1740-с 1750-с 1760-с |
| Үйэлэр |
| XVII үйэ — XVIII үйэ — XIX үйэ |
1736 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Кулун тутар-атырдьах ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кулун тутар 8 — Надир-шах, Афшаридтар династияларын саҕалааччы, Ираан ыраахтааҕыта буолбут.
- Бэс ыйын 30 — туурактар Азов кириэппэһи төгүрүктээһиннэрин тохтоппуттар. Куорат бүтэһиктээхтик Арассыыйа киэнэ буолбут.
- Атырдьах ыйын 3 — Улуу Хотугу эспэдииссийэ Баһылай Прончищев салайааччылаах төрдүс этэрээтэ Өлөөн өрүһүн төрдүттэн байҕал устун айаннаан Анаабыр өрүһүн төрдүгэр тиийбит. Тохтоон баран геодезист Чекины өрүһү ойуулата уонна олохтоохтор кэпсээбит тимирдэрин көрдөтө ыыппыт.
- Атырдьах ыйын 30 — Устудьуон Степан Крашенинников Өлүөхүмэ остуруогуттан сахалар сылдьар суолларынан Кэмпэндээйигэ туус тахсар сирин чинчийэр соруктаах айанын саҕалаабыт (урукку ааҕыынан атырдьах ыйын 19 күнүгэр). Бастаан Бүүрүк үрэҕинэн өрө тахсан хайа систэрин туораабыт, онтон Бүлүү өрүс тардыытыгар Кэмпэндээйи үрэххэ түспүт. Атырдьах ыйын 6 күнүгэр (атырдьах ыйын 26) Кэмпэндээйи туустаах дьүүктэлэрэ тахсар сирдэригэр тиийбит. Сарсыныгар отучча биэрэстэлээх сиргэ баар Таас Туус диэн хайаны чинчийбит уонна Намана үрэҕинэн Өлүөхүмэҕэ балаҕан ыйын 15 күнүгэр (балаҕан ыйын 15) төннөн тиийбит. Сарсыныгар отчуотун суруйан эспэдииссийэ салайааччыларыгар Гмелиҥҥэ, Миллергэ, Делиль де ла Кроергэ ыыппыт.
Балаҕан ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Балаҕан ыйын 13 — Соҕуруу Ураалга Силэбэ диэн сиргэ Челябинскай куорат олохтоммут. Башкиирдыы «силәбе» — намтал, оҥхой.
Сэтинньи
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Сэтинньи 4 — Дьокуускай куоракка кэлэ сылдьар учуонай Герард Миллер Оелго Куннеков уонна Идельги Бигеков диэн Хаҥалас кинээстэрин кытта кэпсэтэн Эр Соҕотох туһунан үһүйээни сурунан ылар. Оелго Тыгын уолун Беджоко (Бөдьөкө) хос сиэнэ, оттон Идельги — Тыгын уолун Ыбаха сиэнэ буолара ыйыллар. Ону тэҥэ Тыгынтан саҕаламмыт сэттэ көлүөнэни ааттаан туран, барыта 146 киһини ааттарын-суолларын суруйбут. Оелго маны таһынан бэйэтин эһэтин Мазары буоларын эппит[1].
- Сэтинньи 6 — Михаил Ломоносов Марбург университетыгар үөрэххэ киирбит.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тохсунньу 30 — Джеймс Уатт — Шотландия инженер-механига, айааччы, паар массыынатын айбыт киһи.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Марк Григорьев, Василий Алексеев Маһары Бозеков Кэбээйитээҕи, Горнайдааҕы сыдьааннара. — Бэрдьигэстээх: "Үлэ күүһэ" хаһыат эрэдээксийэтэ, 2021. — С. 6-7. — 48 с.