Һеллоуин
Хэллоуин (Halloween) диэн Америка бырааhынньыга, алтынньы 31 ылыллар. Samhain диэн кельт бырааhынньыгыттан уонна христиан итэҕэлин Бары айыылар ытык күнэриттэн төрүттээх. Хоту Америкаҕа бу бырааhынньыгы ылыы үгэhин Ирландия иммиграннара XIX үйэ ортотугар аҕалбыттара. Полуфин үгэс быһыытынан Арҕаа Европаҕа уонна Америкаҕа бырааһынньыктыыр, официальнай өрөбүл күн суох. ХХ үйэ бүтүүтүттэн глобализация процеһыгар, Илин Европа уонна СНГ дойдуларыгар атриутикаҕа муода эмиэ үөскээбитэ. Полуфин сорох дойдуларга АХШ эбэтэр Великобритания, холобур, Японияҕа, Соҕуруу Кореяҕа, Сингапураҕа, Австралияҕа уонна саҥа Зеландия, кэккэ Арыылаах Океанияҕа ыкса сибээстээхтэр.
История[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Историк Николай Роджерс, былыргы бырааһынньыктары кытта сибээстэһэ сатаабытын үрдүнэн, паренталий (төрөөбүт төрөппүттэриттэн — төрөппүттэриттэн), олунньу 13-21 күннэригэр бырааһынньыктыы сатыылларын үрдүнэн, сэттис сууккаттан саҕалаан, алтынньы 31 күнүгэр диэри, кырдьаҕас Голландия литературатыгар тахсан олохсуйбутун бэлиэтээбитэ. Бу бырааһынньык аата урукку «сайылык бүтүүтэ» диэн тылтан буолбута уонна кэлин сэтинньи ый саҥатыгар кубулуйбута. Ол курдук, кельт уонна Рим бырааһынньыктара уопсай индоевропейскай кельт уонна латиняннар ситимнээхтэр.[1]
Фольклор тылдьытыгар олоҕуран, Самайн Британия арыыларыгар бары норуоттар икки ардыларынааҕы бырааһынньык уонна сөҕүмэр уонна сөҕөр- махтайар ассоциацияламмыта. Ол кэмҥэ тыл бырааһынньыга тыа хаһаайыстыбатын уонна сезонтан ураты туох да ураты суолталааҕын дакаастааһын суох. 601 сыллаахха паапа Григорий их миссионердар языческай бырааһынньыктары утары охсуһууга буолбакка, христианскай итэҕэллэргэ кубулуйбута, бу хоту Европа христианствотыгар көмөлөһүөхтээҕэ. Ыһыах СИЭРИГЭР- туомугар баар сибэтиэйдэр күнүнэн уонна сэтинньи 1 күнүгэр) өлбүт киһини кытта кэпсэтэр толору бырааптаах буолуон сөп. Саха үгэһин уонна христианскай сиэрин- туомун утумнаахтык тутуһуу бастакы зачаткаларын тэрийии саҕаланна. Арай икки үйэ ааспытын кэннэ, сибэтиэйдэр күннэрин бигэргэтии кэнниттэн (Ирландия христианство ылыллыбытын кэннэ 400- чэ сыл кирбиитигэр) - монахов суруйууларыгар өлүүнү кытта сибээстээх тыл бырааһынньыгын хараҥа тыл бырааһынньыгын диэки смета көстөр.
Мантан икки бырааһынньык утумнаах сайдыыта саҕаланар. Үгэс курдук, алтынньы 31 күнүттэн сэтинньи 1 күнүгэр диэри бэлиэтэнэр. Шотландияҕа уонна Ирландияҕа Самайн ойдобул аата- суола баар (вотопландском и ирландскому) уонна аныгы гэль тыллара билигин даҕаны барыллыы тылынан саҥарыллаллар. Баччааҥҥа диэри Шландияҕа уонна Ирландияҕа өлбүттэри уоскутарга сиэр- туом ыытыллар уонна алтынньы 31 күнүгэр өбүгэлэрбит тустарынан сэһэннэри кэпсиир- ипсиир сиэр- туом ыытыллар. Сарсыныгар католическай күн кэнниттэн (сэтинньи 2 күнүгэр) бары сибэтиэйдэр күннэрин бэлиэтиир. Православие церковьыгар Сибэтиэй Троица күнүн кэнниттэн бастакы өрөбүлгэ тиийиллэр.
Шландецтар уонна ирландецтар маассабай эмиграцияларын төрүөтүнэн АХШ- ка популяризацияламмыта.
Быһа холоон, алтынньы 31 күнүгэр минньигэстэри бэрэбиэркэлиир үгэс буолбут. Оҕолор уонна улахан дьон таҥастара- саптара масканы кэтэн, биир ааннан атыҥҥа сырыттылар, тойоттортон күндү тээбириннэри, бытархай мэниктэри эккирэтиһэ сырыттылар. Ону ХІХ- ХХ үйэлэр кирбиилэригэр эрэ көстүбүт, ону таһынан харчыга эбэтэр аһы- үөлү таҥастыыр үгэстээх этэ.
