Яковлев Илья Ильич
Яковлев Илья Ильич (1920 с., атырдьах ыйын 2 күнэ, Кыыллаах нэһилиэгэ, Өлүөхүмэ оройуона, Саха АССР – 1974 с. алтынньы 6 күнэ) — Кыһыл Сулус уордьана кавалера, старшай лейтенант, Саха АССР үтүөлээх учуутала[1][2]
Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1920 сыллааха Өлүөхүмэ оройуонун Кыыллаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1940 сыл тохсунньутугар Саха сирин комсомола финскэй сэриигэ кыттарга 150 киһилээх хайыһардьыттар комсомольскай батальоннарын ыыппыта. Ол батальон састаабыгар Дьокуускайдааҕы пединститут оробуочай факультетын 3-с куурсун студена Яковлев И.И. киллэриллибитэ. Новосибирскай куоракка хайыһардьыттар батальоннарыттан элбэх доброволец Кыһыл Аармыйа уонна Байыаннай Салгын Флотун байыаннай училищетыгар сүүмэрдэнэн ылыллыбыттара. Илья Ильич Новосибирскайдааҕы пехотнай училищеҕа түбэспитэ. 1941 сыл бэс ыйыгар үөрэҕин бүтэрэн, Арҕааҥҥы фронт резервэтигэр ыытыллыбыта. Яковлев И.И. саппаас стрелковай биригээдэ офицерын быһыытынан элбэх байыаннай эшелоннары фроҥҥа арыаллаабыта: бастаан Наро-Фоминскай куорат оройуонугар – латышскай стрелковай дивизияҕа, онтон Волховскай фроҥҥа – 3-с гвардейскай стрелковай корпуска, үһүһүн Старая Русса куорат оройуонугар – 74-с муора пехотатын биригээдэтигэр. Лейтенат Яковлев И.И. командование быһаарыытынан муора пехотатын биригээдэтин дьаһалыгар хаалларыллан, 74-с разведрота хамандьыырынан анаммыта. 1942 сыл ыам ыйын 7 күнүгэр биһиги оборонабыт түмүгэр дьоһун суолталаах баһылыыр үрдэли өстөөхтөртөн сэриилээн ылыыга бааһырбыта. Соторунан хабыр кыргыһыыларга аҕыйаабыт 74-с муора пехотатын биригээдэтэ сынньалаҥҥа уонна уларытан тэриллиигэ Ивановскай уобалас Шуя куоратыгар тааһаарыллыбыта. Манна биригээдэ саҥа күүстэри, бойобуой техниканы ылан, 292-с стрелковай дивизияҕа уларытан тэриллибитэ. Дивизия 1942 сыл балаҕан ыйыгар Волгаҕа Сталинград оройуонугар туһаайыытынан тахсыбыт фашистары утары быраҕыллыбыта. 380-с туспа мотострелковай разведрота хамандьыыра Яковлев И.И. өстөөх куйахтаах күүстэрин утары хаан тохтуулаах, кырыктаах хабыр киирсиигэ кыттыбыта. 1942 сыл балаҕан ыйын 209 күнүгэр Яковлев И.И. Кузьмичи станция оройуонугар ыараханнык бааһырбыта уонна тыылга көһөрүллүбүтэ.
1944 сыллаахха лейтенант Яковлев И.И. аармыйаттан босхоломмута уонна төрөөбүт-үөскээбит Сахатын сиригэр эргиллэн кэлбитэ. Дьокуускайдааҕы пединституту бүтэриэҕиттэн норуот үөрэҕириитин салаатыгар эҥкилэ суох үлэлээбитэ. Сиэйэ орто оскуолатын дириэктэринэн, Сунтаар интернат оскуолатын завуһунан үлэлээбитэ. Саха АССР үтүөлээх учуутала бочуоттаах аата иҥэриллибитэ. Сэрии уонна үлэ бэтэрээнэ Яковлев И.И. 1974 сыл алтынньы 6 күнүгэр олохтон туораабыта[3][1]
Наҕараадалара, ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Кыһыл сулус уордьан кавалера
- Саха АССР үтүөлээх учуутала
Кини туһунан[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Яковлева А., Күлүмнүүр сарыал. [Аҕа дойду сэриитин бэтэрээнэ, Сунтаар улууһун олохтооҕо, учуутал Илья Ильич Яковлев туһунан ахтыы] - : , //Алгыс. . - 2008. - N 2-C. 42-43;
- Мэлдьи олох инники күөнүгэр // Назаров И.Т. Сунтаар улууһун учууталлара Аҕа дойду улуу сэриитигэр кыттыылара // Сахаполиграфиздат. – 61-63с
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ 1,0 1,1 Педагогическая энциклопедия Т2 / М-во образования Респ. Саха (Якутия) ; [науч. ред.: Михайлова М. Г. д.п.н., проф ЯГУ, Петрова С. М. д.п.н., проф. ЯГУ ; сост. Иванова В. С.]. - Якутск.: ОО РИЦ «Офсет», 2003
- ↑ Кыайыыны, эйэлээх олоҕу уһансыбыттара: Сунтаар улууһун бочуоттаах уонна үтүөлээх үлэһит дьоно / хомуйан оҥордо Н.Н. Спиридонов; редколлегия: Т.Н. Иванова уо.д.а. – Дьокуускай: Чопчу, 2020.
- ↑ Сунтаар улууһугар үөрэҕирии сайдыыта / [хомуйан оҥорон бэчээккэ бэлэмнээьтилэр: И.Т.Назаров, Н.И.Алексеев; эппиэттиир ред. М.И.Аввакумова]. – Дьокуускай : Бичик, 2009.