Хоспис

Хоспис — бүтэһик стадияҕа сылдьар ыарыһахтары (сүрүннээн онкологиялаах дьоннор) эмтиир, көрөр-истэр тэрилтэ.

Термин этимологията

«Хоспис» диэн тыл ааҥллар тылларыгар эргэ французтар тылларыттан киирбит. Ол сиргэ латыын тылларыттан hospes уонна hospitium («ыалдьытымсах быһыы») киирбит. Бу терминынан VI үйэ саҕаланыытыттан паломниктар сынньанан ааһар сирдэрин ааттыыр эбиттэр. Бастакы хоспистар христиан паломниктар ааһар суолларыгар тураллар эбит. Ити дьиэлэр ыалдьыбыт, сылайбыт дьадаҥы дьон дьиэлэригэр кубулуйбут. Ол эрээри хоспитарга олохтоох дьоннорго эмиэ көмөлөһөллөр эбит. Ааҥллар тылларыттан атын Эуропа дойдуларыгар XIX үйэҕэ киирбит.

Сүрүн балаһыанньалара

1. Хоспис эмтэммэт ыарыылартан ыалдьан бүтэһик стадияҕа сылдьар дьоннорго көмө оҥорор. СНГ территориятыгар көмө сүрүннээн онкологиялаах, күүскэ ыалдьар синдромнаах, ону туоһулуур медицинскай докуменнаах дьоҥҥо көмөлөһөр.
2. Бастатан медико-социальнай уонна психологическай көмөнү ыарыһахха уонна кини дьиэ кэргэнигэр оҥоһуллар. Ыарыһахтары көрүү-истии үлэтин анал үөрэхтээх персонал оҥорор, ону тэҥэ аймахтара уонна эрдэ үөрэммит волонтердар.
3. Хоспис ыарыһахтарга амбуларторнай уонна стационарнай көмөнү оҥорор. Амбулаторнай көмөнү бригаданан тахсан оҥороллор («дьиэтээҕи хоспис»). Стационарнай көмөнү ыарыһах уонна кини дьиэ кэргэнэ кыһалҕаларыттан сылтаан стационар иһигэр күнү быһа, күнүһүн эбэтэр түүнүн оҥоһуллар.
4. Хосписка ыарыһахха аһаҕастык диагноһын этиэхтэрин сөп. Ол туһунан ыарыһах бэйэтэ көрдөстөҕүнэ уонна дьиэ кэргэнин кытта сүбэлэһэн баран биирдэ эрэ этиллэр.
5. Медико-социальнай уонна психологическай көмө ыарыһах күүстээх ыарыытын уонна өлөртөн куттамматын тула ыытыллар төһө кыалларынан өйүн-санаатын чөл сылдьарын харыстаан туран.
6. Хас биирдии ыарыһахха хосписка психологическай уонна физическай комфорт оҥоһуллуохтаах. Физическай комфорт ыарыһах төһө кыалларынан бэйэтин дьиэтигэр сылдьарын курдук сананыахтаах. Психологическай комфорт хас биирдии ыарыһахха тус бэйэтигэр сыһыаннаһыыны, кини туругун, итэҕэлин уонна социальнай ирдэбилин учуоттанар.
7. Хоспистары үбүлээһин бюджет уонна үтүөнү оҥорор тэрилтэлэртэн, ону тэҥэ дьон бэйэтин харчытын сиэртибэтиттэн оҥоһуллар.

Хоспис Россияҕа

Бастакы хоспис Ыраахтааҕы Россиятыгар 1903 сыллаахха Москваҕа арыллыбыт. 150 тыһыынча солуобайы атыыһыттар бырааттыы Морозовтар биэрбиттэр. Хосписка анаан 4 мэндиэмэннээх таас дьиэ туппуттар. 1920-ис сылларга дылы Морозовтар ааттарын сүкпүт, билигин Москватааҕы Герцен аатынан онкология института. Аныгы кэмҥэ 1990 сыллаахха Санкт-Петербург анныгар, Лахта куоракка, Сибэтиэй Бүөтүр таҥара дьиэтин иһигэр арыллыбыт. 1994 с. Ульяновскайга областной хоспис арыллыбыт. 2013-кэ Воронежка бастакы оҕо хоспиһа арыллыбыт. Россияҕа билигин 70 тахса хоспис үлэлиир. 2012 сылтан Саха сиригэр, Хаҥалас улууһугар бастакы хоспис арыллыбыт. Аан дойду уопута көрдөрөрүнэн биир хоспис 300-400 тыһ. киһилээх сиргэ арыллыахтаах. Онон, Россияҕа ортотунан өссө да 400 кэриҥэ хоспис тиийбэт. Хоспистар сүрүннээн ил бюджетыттан үбүлэнэллэр (~80%). Ол гынан баран чааһынай да харчы көмөтө улахан оруоллаах. 1997 сыллаахха Киров уобалаһыгар хоспиһы Ротари клуб көмөтүнэн туппуттар. Чааһынай хоспистар ил хоспистарыгар альтернатива курдук арыллыахтарын сөп. Россияҕа ону тэҥэ онкологиялаах кырдьаҕас дьону көрөр-истэр чааһынай сиэстирэлэр дьиэлэрэ бааллар.