Федоров Иван Афанасьевич

Федоров Иван Афанасьевич (1918-1993) — лүөччүк, авиация полковнига, сахалартан бастакы истребитель-лүөччүк, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Иккис аан дойду сэриитин кыттыылааҕа. Сэриигэ өстөөх 2 сөмүлүөтүн суулларбыта.

Олоҕун олуктара

Арҕаа Хаҥалас III Маалдьаҕар нэһилиэгэр Харыйалаах диэн арыыга атырдьах ыйын 21 күнүгэр төрөөбүт.

1936-1938 сыллардаахха оруйуонугар физкультура уонна спорт кэмитиэтин бэрэстээтэлэ. 1940 сыллаахха Москуба уобалаһын физкультураҕа уонна спорка техникумун бүтэрбит уонна Кыһыл Аармыйаҕа ыҥырыллыбыт. Ачинскайдааҕы пилоттар оскуолаларын бүтэрэн баран 1941 сыл алтынньытыттан ахсынньыга диэри 3-с Белорусскай фронт 240-с истребительнай-авиационнай дивизиятыгар сулууспалаабыт, 43 бойобуой көтүүнү оҥорбут. Тус бэйэтэ икки өстөөх сөмүлүөтүн суулларбыт. 1943 сылтан 1945 сылга диэри Бирмскай байыаннай авиация пилоттарын оскуолатыгар инструктордаабыт.

Сэрии бүппүтүн кэннэ ССРС байыаннай салгын сэриилэригэр сулууспатын салҕаабыт. 1955 с. байыаннай салгын академиятын бүтэрбит. Онтон Одесса, Забайкалье байыаннай уокуруктарыгар сулууспалаабыт. 1966 с. Саха АССР военкома буолбут. Кини военкомнуурун саҕана Саха сирин оскуолаларыгар начаалынай байыаннай бэлэмнэнии уруоктара киирбиттэрэ.

ССКП обкуомун чилиэнинэн, САССР Үрдүкү сэбиэтин 7 уонна 8 ыҥырыыларын дьокутаатына талыллан үлэлээбитэ.

Наҕараадалара уонна билинии бэлиэлэрэ

• Кыһыл Сулус уордьан икки төгүллээх кавалера
• Аҕа дойду сэриитин II сүһүөхтээх уордьана,
• СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

Аатын үйэтитии

Хаҥалас улууһун Чапаево оскуолата кини аатын сүгэр.

2018 сыллаахха Хаҥалас улууһун Чкалов сэлиэнньэтигэр МЧС аатыттан киниэхэ аналлаах сэргэ туруорбуттара.

2018 сыллаахха атырдьах ыйын 21 Өрөспүүбүлүкэ байыаннай комиссариатыгар (Октябрьскай уул., 22) өйдөбүнньүк хаптаһын арыллыбыта.

Бэйэтин суруйуулара

• Встречи с интересными людьми : (воспоминания) / И. А. Федоров. – Якутск : Бичик, 1993. – 101, [3] с. : ил.
• С мечтою о небе : записки летчика-инструктора / И. А. Федоров ; [автор вступительной статьи В. Н. Абрамов]. – 2-е перераб., доп. изд. – Якутск : Кн. изд-во, 1989. – 132, [2] с. : фот., портр.
• Это было недавно, это было давно… / И. А. Федоров ; [составитель Р. В. Федорова ; предисловие С. Лето]. – Якутск : Бичик, 2008. – 236, [3] с., [4] л. ил. : ил., портр.

Кини туһунан суруйуулар

• Саха норуотун эрэллээх уола / И. П. Заморщиков // Саха сирэ. – 2003. – От ыйын 24 күнэ. – С. 3.
• Сахаттан бастакы истребитель-лүөччүк : [төрөөбүтэ 100 сылыгар] / Раиса Федорова // Кыым. – 2018. – От ыйын 19 күнэ. – С. 31.
• В военкомате установили мемориальную доску первому якутскому летчику-истребителю Ивану Федорову. – Текст : электронный // «YASIA.RU» : сетевое издание. – URL: http://ysia.ru/v-voenkomate-ustanovili-memorialnuyu-dosku-pervomu-yakutskomu-letchiku-istrebitelyu-ivanu-fedorovu/ (дата обращения: 27.03.2019).
• В память о заслугах первого летчика-истребителя из Якутии Ивана Федорова изготовили сэргэ. – Текст : электронный // YASIA.RU : сетевое издание. – URL: http://ysia.ru/v-pamyat-o-zaslugah-pervogo-letchika-istrebitelya-iz-yakutii-ivana-fedorova-izgotovleno-serge/ (дата обращения: 27.03.2019).
• Династия авиаторов Федоровых : [о семье полковника И. А. Федорова] / Раиса Федорова // Якутия. – 2003. – 15 августа. – С. 21.
• Любимый и родной / Р. В. Федорова. – Якутск : Медиа-холдинг «Якутия», 2010. – 32 с., [4] л. ил., портр. – (Из поколения победителей).
• Мемориальная доска первому якутскому летчику-истребителю Ивану Федорову // Забота-Арчы. – 2018. – 23 августа. – С. 2.
• Мечта сбылась — еду на фронт : [о военном комиссаре Якутии И. А. Федорове] / И. Е. Негенбля // Международный аэропорт «Якутск». – 2016. – №. 2. – С. 22-23.
• О военном наставнике молодежи республики : [воспоминание] // Время диктатуры закона / Н. И. Сомов. – Якутск : Сахаполиграфиздат, 2000. – С. 304-307.
• Обнимая небо. – Текст : электронный // Якутия : интернет газета. – URL: http://gazetayakutia.ru/obnimaya-nebo/ (дата обращения: 26.03.2019).
• Полковник авиации Иван Федоров : (воспоминания однополчан, друзей и родственников к 80-летию со дня рождения) / авторы-составители: П. И. Докторов, Р. М. Кривогорницын, Р. В. Федорова. – Якутск : Бичик, 1998. – 156 с.
• С мечтой о небе : [биография и воспоминания о первом летчике-истребителе Якутии, полковнике авиации И. А. Федорове] / Петр Докторов // Якутия. – 2008. – 21 августа. – С. 3.
• Федоров Иван Афанасьевич. – Текст : электронный // ПомниПро : электронный мемориал. – URL: http://pomnipro.ru/memorypage83443 (дата обращения: 27.03.2019).
• Человек живет среди нас, пока о нем помнят : [памяти военного комиссара РС(Я) И. А. Федорова] / Петр Токарев // Якутия. – 2003. – 16 августа. – С. 5.