Таҥара итэҕэлэ
Таҥара итэҕэлэ (атын ааттара Тэҥриизм, Тэҥрианизм, Тэҥридьилик) диэн былыргы түүрдэр уонна монголлар итэҕэллэрэ. Күөх халлааҥҥа үҥүү. Сахалыы тыл-Таҥара (Бог), бу тыл атын омуктуу Тенгри диэн өйдөбүллээх эбэтэр түүрдүү Tenri диэн тылтан олохсуйбут. Бу тыл сүрдээх дирин ис хоhоонноох сүдү тыл, учуонайдар этэллэринэн бу үөрэххэ оло5уран элбэх атын тус туспа уөрэхтэр уөскээбиттэр дииллэр. Ол курдук былыр үйэ анараа оттүтүтэр Кытай дойдутугар Ар5аанны Чжоу диэн динаастийа эмиэ бу үөрэххэ сүрдээх майгынныыр таҥара үөрэ5э баар эбит. Аата 天理（Tianli) диэн (халлаан ыйаа5а). Эмиэ тенгриизмҥа майгынныырдыы тү8рт хайысханы этэр туспа бэлиэлэрдээх.Ол курдук: Халлаан күөх дракон(Илин),үрүн тигр(Ар5аа), кыhыл феникс (Со5уруу),хара мо5ой -черепаха (Хоту), бу курдук түөрт бэлиэ тенгриизмна эмиэ хайысханы быhаарар өйдөбүллээхтэр. Тенгриизма икки cүрүн бэлиэлэр бааллар, ол курдук: тү8рт хайысханы быhаарар бэлиэлэр ол таhынан биир сүрдээх сүрүн бэлиэ Аал Луук Мас буолар. Yгүс киhи сыыhа өйдөбүлүнэн Күҥҥэ үнүү итэ5эл буотах дииллэр, кун эмиэ анардас тенгриизм биир туспа бэлиэтэ диэн өйдууллэр,ол сыыhа Кун буолла5ына сурдээх сүдү күүстээх буолла5а,сахалар баарбыт тухары күннэ үнэн кэллэхпит. Онон Tengri диэн тыл өйдөбүлэ анардас күөх халлаанна үнүү буолбатах, ити тыл өйдөбүлэ халлаан диэн, ол да буоллар, халлаан диэн тылынан кинилэр күөх халлааны быhаарбатахтар бу тыл сүрүн өйдөбүлэ КYН буолар.
Таҥара итэҕэлэ диэн сахалар үөрэхтэрэ ааттанар. Таҥ, таҥар диэн сахалыы хомуй диэн суолталаах. Саҥа үгэстэри үөскэтинии таҥара диэн ааттанар. Саҥа үгэстэри үөскэтиннэххэ сайдыы кэлэн иһэрин биллэрэр.
Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Портал тенгрианства Архыыптаммыт 2021, От ыйын 13 күнүгэр.
МОНОТЕИСТИЧЕСКИЙ ТАНГРАИЗМ : Современный взгляд на древнюю религию