Суслова Надежда Прокофьевна
Суслова Надежда — нуучча дьахталларыттан бастакыннан быраас буолбут киһи.
1843 сыллаахха балаҕан ыйын 1 (саҥа ааҕыынан 13) күнүгэр Алын Новгород уйуоһугар уруккута крепостной Прокофий Суслов иккис кыыһынан төрөөбүтэ. Эдьиийин киниттэн үс сыл аҕа Аполинарияны улуу суруйааччы Федор Достоевскай таптыы сылдьыбыта биллэр. Кини нөҥүө суруйааччы Надежданы эмиэ билэр уонна өйүн, дуоспуруннааҕын иһин ытыктыыр эбит.
Кини улаатарыгар Арассыыйаҕа быраас үлэтигэр дьахталлары чугаһаппаттар этэ. Ол эрээри быһаччы бобуу суох буолан сорох профессордар (И. М. Сеченов и С. П. Боткин) 1862 сыллаахха үс дьахтарга, Ол иһигэр Сусловаҕа, лиэксийэлэрин истэргэ көҥүллээбиттэрэ.
Суслова ордук физиологиянан үлүһүйбүтэ, 1862 сыллаахха «Медицинскай Вестник» кини «Изменение кожных ощущений под влиянием электрического раздражения» диэн ааттаах ыстатыйатын бэчээттээбитэ . 1863 с. университекка саҥа устаап киирбитэ, дьахталлар лиэксийэҕэ сылдьалларын боппута, Ол иһин 1864 сыллаахха Швейцарияҕа баран Цюрих университетыгар киирэр. Онтон И. Сеченов салайыытынан 1867 сыллаахха диссэртээссийэ көмүскээн нуучча дьахталларыттан бастакынан мэдиссиинэ, хирургия уонна родовспоможение дуоктарын сыбаанньатын ылар («Доклад о физиологии лимфы», «Beiträge zur Physiologie der Lymphherzen»).
Үөрэнэ сылдьан кэлин киэҥник биллибит гигиенист Ф. Эрисмаҥҥа кэргэн тахсар. Суслова уонна Эрисман Арассыыйаҕа 1868 сыллаахха кэлэллэр. Эрисмантан арахсан баран 1885 сыллаахха иккистээн эргэ гистолог Александр Голубевка кэргэн тахсар. Голубев Казааннааҕы университеты бүтэрэн баран Саха сиригэр Өлүөхүмэ уокуругар 8 сыл бырааһынан үлэлээбит киһи.
Суслова 1918 сыллаахха муус устар 20 күнүгэр Алушта аттыгар бэйэтин имениетыгар (билигин Лазурное бөһүөлэк) өлбүтэ. Уҥуоҕа баар, судаарыстыба араҥыччылыыр эбийиэгэ.
Аатын үйэтитии
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Алын Новгород Сэбиэскэй оройуонугар Надежда Суслова аатынан уулусса баар.
2012 сыл балаҕан ыйыгар Алушта киин балыыһатын тиэргэнигэр Н. Сусловаҕа мэҥэ туруорбуттара, балыыһа 120 сылын туолуутугар алтынньы 12 күнүгэр үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыттара.