Иһинээҕитигэр көс

Слепцов Иннокентий Васильевич

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Иннокентий Васильевич СлепцовАҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа, атаҕар олус кыанарынан биллибит киһи, "Куоллара кынаттаах кылыыһыта".

Уоттаах сэриигэ Бүтэйдээхтэн саамай сырыыны сылдьыбыт сатыы сэрии саллаатынан буолар. Берлиҥҥэ тиийбит, Подсдамы харабыллаабыт, саамай элбэх бойобуой наҕараадалаах буойун атаҕар олус кыанара үһү. Кыанар да буолан сырыыны сырыттаҕа. Ходьоҥҥо 4-түү толору хаамыылаах остоолбону түгэҕэр тиийэ дугум үктээбэккэ кылыйара, элбэх кымыстарга кыайталыыра. "Куоллара кынаттаах кылыыһыта" дэммит. Сэрииттэн кэлэн баран 1947 с. сайын дойдутун ыһыаҕар көстүүмүн да устубакка мэтээллэрин кылыгыраппытынан биир эрэ ыстаныыга үстүү хаамыы биир тобук туоһу бэрт холкутук аһары түһэн кыайбытын хаста да боруобаланан чугаһаабатахтар. "Олус да эстибит эбиппит", — диэн баран түһүлгэттэн мүһэтин да ылбакка баран хаалбыта диэн кэпсииллэр[1].

Слепцов Иннокентий ВасильевичБайаҕантай улууһун кулубатын Слепцов Василий Иванович -Тыллаах Баһылай бастакы ойоҕуттан Уус-Таатта баайа Трофим Неустроев кыыһыттан уола.

Лэгэнтэй (1908-1909 сс) Баайаҕаҕа кинээстээбит. Баай, дьадаҥы диэн араарбакка, дьон-араас үҥсүүлэрин, араас олох дьиҥ кырдьыгынан быһаарарын иһин, баайдар сөбүлээминэ үҥсэннэр өр үлэлэппэтэхтэр.

Лэгэнтэй үчүгэй куоластаах олоҥхоһут, тойуксут,чабырҕахсыт, ойуун араас кыырыыларын дэгиттэр баһылаабыт айылҕаттан артыыс, наар хаартыннан сэрэбиэйдээн идэтийбит, ол иһин Сэрэбиэйдьит Лэгэнтэй диэн ааттаммыт эбит. Итини таһынан төгүрүк остуолу алгыс күүһүнэн дьиэни тула сүүрдэр идэлээҕэ дииллэр. Мычыкка кыстаан олордоҕуна, сэрии иннинэ атын сиртэн кэлии учууталлар, остуол хайдах сүүрэрин көрөөрү, анаан тиийэн хоно сытан сүүрдэртэрэн көрөллөрө үһү.

Онуоха Лэгэнтэй киэһэ аһылык кэннэ көмүлүөгү үчүгэйдик отуннаран баран, төгүрүк остуолу сирэйинэн уот сырдыгар иҥнэри тутан туран, арыыннан оҕунуохтуу, "үчүгэй остуол сүүрүө, үчүгэйин көрдөрүө" диэн алҕаан баран ыытан кэбистэҕинэ, остуол көлүөһэлии эргийэн, сыҥаһа ороннору кэриййэ дьиэни тула сүүрэрэ үһү. Остуол ол сүүрэригэр ким да таарыйыа суохтаах. ким да хамсыа суохтаах, онон баар дьон бары орон үөһэ ыттан көрөллөр. Атын дьон холонон көрөн арыыннан сото2 алҕанн ыыттахтарына кинилэргэ сүүрбэт, соҕотох Лэгэнтэйгэ эрэ сүүрэрин сымыйарҕаан көрө кэлбиттэр сөҕөллөрө үһү.

Сэрии, сут хас да сыл иннинэ Үрэх Төрдүгэр, кыыһыгар Марыынаҕа дьаарбайа бара сырыттаҕына, биэс буойун ийэтэ Феврония Николаевна Малгина-Хобороос анаан кэлэн көрдөһөн сэрэбэйдэппит. Онуоха Лэгэнтэй Хоборооһу остуол утары олордон эрэн быстарбыт. Ол кэнниттэнхаартытын илиитигэр тутан олорон, аҥаар илиитинэн биирдии ыла тиэрэ уурталаан, ол курдук барытын остуолга тэлгэтэлээн кэбиспит. Тэлгээн бүтэрэн хаартытын барытын барытын балачча кэриччи көрөн баран, сылыктаан баран "Дьэ, бука диэн өһүргэнимэ, хаарты-маатыска тугу диирин кырдьыгынан этэрбэр тиийэбин" диэн тойоннообутунан барбыт.

"Дьэ аҕыйах сылынан биэс уолгуттан мэлийэн, өтөх сэргэтин курдук суос-соҕотоҕун туран хаалыыһыгын. Туох ааттаах алдьархай эбитэ буолла, ыал аайы маннык тахсар, бары эр дьоно суох курдуктар, дьахталлар, кырдьаҕастар эрэ хаалыыһыктар, элбэх ыал, олох эстииһи. Бэйэҥ ол соҕотох сылдьаҥҥын үйэҕин моҥоон, баттаҕыҥ маҥхайан баран саһарыар диэри кырдьан, өйдүүргүн да өйдөөбөт буолан эрдэххинэ чиэс-бочуот бөҕөҕө тиксииһиккин" диэбит Хоборооско. "Онон сэрии, сут буолуон хас да сыл иннинэ Лэгэнтэй бу олорорбун адьас өтө көрөн эппитэ диирэ үһү Хобороос эмээхсин.

Ыраас дьэнкэ куоластаах ырыаьыт киhи эрээри, дьарыктанан ыллаабатах, олонхону да, ырыаны да билбэхтэһэрэ үһү. Идэтин наар хаартынан сэрэбиэйдээьиннэ анаабыт киhи, ол иьин норуокка Сэрэбиэйдьит Лэгэнтэй диэн аатынан биллэрэ. Ойуун кыырыытын тойугун дэгиттэр баһылаабыт да буоллар, биирдэ да ойууннаабатах. Биир кэмнэ Т.С.Попову ойуун тойугар Уhуйбуттаах, ол иһин таайым Лэгэнтэйи «ойуун буоларга анаан тѳрѳѳбүт киhи» диирэ.

  1. Нэһилиэгим нэһилиэстибэтэ. Родионов К.К., Көмүөл, Дьокуускай, 2010