Слепцов Данил Степанович

Слепцов Данил Степанович – Орто Халыма үөрэх салаатын бастакы сэбиэдиссэйэ.

Олоҕун олуктара

Слепцов Данил Степанович бэс ыйын 23 күнүгэр 1897 Орто Халыма улууһун Иккис Хаҥалас нэһилиэгэр Дүөнсэ учаастагар төрөөбүтэ. Аҕата Слепцов Степан Никонович - нэһилиэк суруксута, ийэтэ Гуляева Мавра Варламовна. Кини оҕо сааһа Дүөнсэ тоҕойугар дьонун-сэргэтин хараҕын далыгар ааспыта. 10 сааһыгар Данил Грамота оскуолатыгар уорэнэ киирэр. Онтон Орто Халыматааҕы икки кылаастаах церковнай-приходской оскуолаҕа үөрэнэр. Ону бүтэрбитин кэннэ аҕата Дьокуускайга Духовнай семинарияҕа үөрэттэрэ ыытар. Онтон 1916 учуутал идэтин ылан үөрэнэн бүтэр уонна төрөөбүт сиригэр Орто Халымаҕа үлэлии кэлэр. 1919 сыллаахха олунньу 11 күнүгэр үөрэх тэриллиитин салайар персоналы быыбардаабыттар. Данил Степанович Слепцов үлэтин үрдүктүк сыаналаабыттар уонна кини дьон-сэргэ дириҥ ытыктабылын туһанарын тоһоҕолоон бэлиэтээбиттэр. Бары 12 киһи училище сэбиэдиссэйинэн уонна учууталынан кинини биир санаанан быыбардаабыттар. Онтон Д.С.Слепцову Дьокуускайга ыҥырбыттара. 1920 сыллаахха ахсынньы 4 күнүгэр губерниятааҕы үөрэх салаатыттан Орто Халыма үөрэх салаатын сэбиэдиссэйинэн ананан кэлбитэ.

Контрреволлюционердар 1922 cыл кулун тутар бүтэһигэр переворот оҥорон, Орто Халымаҕа сэбиэскэй былааһы суулларбыттара. Ити эрэ иннинэ Котенко уонна Николаев Абый, Аллайыаха уездтарыгар үрүҥнэри кытта сэриилэһэ барбыттара. Ол кэмҥэ Слепцов Д.С. уезд салайааччытынан хаалбыта. Киниэхэ коммунистар уонна комсомоллар испииһэктэрин хаалларбыттара. Ону үрүҥнэр дьаныһан туран көрдөөбүттэрэ. Салайар үлэһиттэри тутаталаан хаайыыга бырахпыттара. Онтон рядовой коммунистары билбэт этилэр. Ону билээри салайааччылары хаайыыга кырбаабыттар, араастаан муҥнаабыттар, бөлөх-бөлөх таһааран ытыалаабыттар. Ол да буоллар ким даҕаны, ол иһигэр Д.С.Слепцов, көҥүлгэ хаалбыт табаарыстарын тыллаан-этэн биэрбэтэхтэрэ. Н.В.Пинегины уонна Д.С.Слепцову саамай тиһэх ыта таһаарбыттара. Ол туһунан Н.И.Спиридонов – Текки Одулок бу курдук суруйбута: “...Помню, были у нас учитель Слепцов Доня и фельдшер Пинегин, славные люди, наши любимцы. Про них был пущен слух, что они коммунары, и вдобавок спрятали «троску Ленина». Их арестовывают и ведут на расстрел. На это неожиданное зрелище согнали все население города. Господин есаул обратился к собравшимся с трогательной речью о том, что вот, мол, мы ведем борьбу в лишениях, на отчаянном морозе, только ради спасения населения, обиженного большевиками. - <...> Так помните же, что всякий, кто посягает на ваше, богом данное благополучие, будет так же наказан, как и вот эти изменники! Кто из вас, собравшихся здесь вольных сынов Колымы, возьмет ружье и застрелит этих гадов, тот заслужит доверие и в награду получит белье и одежду убитых. Есаул сделал шаг вперед и воткнул в снег заряженную винтовку. - Я жду, сыны родины, храбреца! - Да будет он благословен Христом! Не бойтесь, братья, господь поможет вам! – сказал стоявший возле протоиерей из семьи Антипиных. - Я! – отозвался из толпы грубый голос. - Я! – и вперед вышел здоровенный якут Моська Слепцов, сын Коча, подручник Антипиных. Он схватил винтовку и, глазом не моргнув, как будто поднимал ружье на сидячих уток, прицелился. Раздались выстрелы. Стоял сильный мороз в 43 градуса. Кругом лежал ровный белый снег. Трупы лежали возле дороги всю ночь. На другой день трупы отвез на свалку уголовник Кирив, за «работу» он получил золотое кольцо Дони. Но так как кольцо примерзло к пальцу, уголовник отрубил топором весь палец”.

Слепцов Данил Степанович, Орто Халыма үөрэх салаатын бастакы сэбиэдиссэйэ, 24 сааһыгар тыына быстыбыта.

Үөрэхтээһини тупсарыы

Данил Слепцов анаммытын кэннэ үөрэх салаата саҥалыы тэриллэн үөскээбитэ. Кыаммат оҕолорго, дьадьаҥыларга интернат аһыллыбыта. Саҥа 15 оскуоланы аһыы былааннаммыта, ол иһигэр улахан дьону үөрэхтээһиҥҥэ 2 оскуола аһыллыахтааҕа. Үөрэх салаатыгар куорат библиотеката бэриллибитэ. Бу библиотекаҕа фондата дьонтон хомуллан тэриллибитэ. Библиотека 1922 сыл кулун тутарга куоракка бандьыыттар “хаһаайынныахтарыгар” эрэ диэри дьоҥҥо туһалаабыта.

Бу кэмҥэ 8-тан 14 сааһыгар диэри саастаах алын сүһүөх оскуолатыгар киириэхтээх 665 оҕо баара. Бу ламуттар, юкагирдар, тоҥустар уонна чукчалар оҕолоро диэн этиллэр. Мантан ураты куорат иһигэр 120 оҕо баара. Бачча оҕону биирдэ үөрэтэр оскуола дьиэтэ суоҕуттан, оскуола иһинэн кыайан ситиспэт оҕолорго хоһулаһар кылаастары аһарга быһаарыммыттара. Кыаммат оҕолорго анаан пансионат 15 оҕоҕо тэриллибитэ.

Ый эрэ кэриҥэ буолан баран Орто Халыма куоратыгар учууталларга үөрэх саҥа былаһыанньаларын билиһиннэрэр сыаллаах кылгас больдьохтоох педагогическай курс ааһарга Уураах таһаарбыта.

Үлэлэрэ

• 1921 сыллаахха тохсунньу 17 күнүгэр Халыматааҕы норуот үөрэхтээһинэ олунньу 1 күнүттэн учууталларга кылгас кэмнээх үөрэтиини ыытарга быһаарыы ылынан уураах таһаарбыттара.
• 1921 сыллаахха оунньу 13-16 күннэригэр Орто Халыма куоракка Халыма уокуругар уонна Саха сирин хотугулуу-илин олорор норуоттарыгар маҥнайгы съезд буолбута.
• 1922 сыллааха олунньу 5-13 күннэригэр Сэбиэттэр уезднай съезтэрэ буолан ааспыта.

Туһаныллыбыт литература

1. Старостина, Мария Ивановна. Колымские якуты в середине XVII – начале XX века : по материалам генеалогии/ М. И. Старостина ; [науч. Ред.а.ист.н., проф. Акад. АН РС(Я) А. И. Гоголев] ; ГОУ ВПО «Якут. гос. ун-т им. М. К. Аммосова», МО «Среднеколымский улус (район)» - Якутск ; Бичик, 2009. – 392с. 2. http://www.kolnews.ru/Root/News/comment.php?nid=4045