Роман Степанович Атласов - Балталыырап

Роман Степанович Атласов (1913-1958) - суруйааччы, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа

Роман Степанович 1913 сыл балаҕан ыйын 29 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун (уруккута Мэҥэ улууһун) III Мэлдьэхси (билиҥҥитэ Томтор) нэһилиэгэр төрөөбүтэ.

Томтор оскуолатын бүтэрэн баран, Дьокуускайдааҕы педтехникумҥа учуутал семинариятыгар үөрэнэ киирбитэ. Үөрэнэ сылдьан хоһоон суруйара. Роман Балталыырап диэн хос ааттааҕа. Кини киэҥник биллибит бэйиэт Иван Арбитаны кытта үөрэммитэ. Арбита салайар литэрэтиирнэй куруһуогар дьарыктаммыта. 1934 сыллаахха педтехникуму бүтэрэн, учуутал идэтин ылбыта.

Учуутал үөрэҕин бүтэрэн баран, 1937-1938 сс. Төҥүлү сэттэ кылаастаах оскуолатыгар учууталлыы тахсар. 1938 сыллаахха айымньылаахтык үлэлиир учуутал 5 кылааска аналлаах "Саха тылын грамматикатын" оҥорсор. Төҥүлүгэ үлэлии сылдьан, "Виктор Коммунаров" диэн дыраама суруйар. Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ Попов Алексей Леонтьевич - Р.С. Алтасов бастакы үөрэнээччитэ - ахтарынан, бу дырааманы Төҥүлү үөрэнээччилэрэ сыанаҕа онньообуттар. Дыраама кырасдааныскай сэрии тиэмэтигэр анаммыт. Төҥүлүгэ үлэлии сырыттаҕына, Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланар.

1942 сыллаахха от ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыта. Украинскай фроҥҥа сэриилэспитэ, стрелковай дибиисийэҕэ сулууспалаабыта, стрелок этэ. 1943 сыл олунньутугар биир улахан хаан тохтуулаах кыргыһыыга, Харьков куораты босхолооһуҥҥа кыттыбыта. Ыараханнык бааһыран, аҥаар атаҕын сүтэрэн, сэрии I группалаах инбэлиитэ буолан дойдутугар 1944 с. эргиллибитэ.

Роман Атласов хорсуннук сэриилэспитин иһин "Кыһыл сулус" уордьанынан, "Германияны кыайыы иһин", "1941-1945 сылларга Аҕа дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин" мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.

"Хайа хаһан кэлэҕин?", "Эйэ холууба" о.д.а. саха киһитин дууһатын туппут, умнуллубат ырыа буолбут хоһооннору айбыта. 1958 с. тохсунньу ыйыгар "Таптыыбын Сахам сирин" диэн ааттаах өрөспүүбүлүкэтээҕи литэрэтиирнэй куонкуруска кыттан, бириистээх III миэстэни ылары ситиспитэ, бэчээттэнэргэ мэктиэлэммитэ. Ол гынан баран, ааптар эрдэ өлөн, кини хомуурунньугуттан бэрт аҕыйах бэчээттэммитэ.

16 сыл устата Томтор оскуолатыгар учууталлаабыта, ситиһиилээх үлэтин иһин Саха АССР Верховнай Сэбиэтин Президиумун Бочуотунай грамотынан наҕараадаламмыта, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна.