Пфенниг

Пфе́нниг (ниэм. Pfennig) Pfennig (info) — Германия маркаттан 1/100 сыаналаах бытархай харчыта, евро киириэн иннинэ эргииргэ баара.

Тыл үөскээһинэ

Аан маҥнай пфенниг үрүҥ көмүс денарий (лат. denarius) холобурунан быһыллыбыта. Манньыат аата Британия пеннитын (эргэ ааҥл тылынан penig, pening, penning, pending), Скандинавия пеннингын (penning), Польша уонна Литва пенязын (пол. pieniądz), Босния уонна Герцеговина фенингын (хорв. fening; сиэрб. фенинг) кытары биир төрдүлээх. Тыл үөскээһинин чахчы төрүөтэ чопчу биллибэт, мөккүөрдээх:

кельт тылыттан pen — голова (төбө);
фриз тылыттан panding (бу тыл бэйэтэ латыын тылыттан төрүттээх pondus) — вес (ыйааһын);
немец тылыттан pfanne — сковорода (хобордоох);
ааҥл pawn, немец Pfand, скандинавскай pand тыллартан, залог (заклад) эбэтэр знак (символ).

История

Пфенниг XVIII үйэттэн саҕалаан үрүҥ көмүстэн, алтантан, чаҥтан, алюминийтан уонна тимиртэн быһыллара. VIII—XIII үйэлэргэ манньыат үрдүк хаачыстыбалаах үрүҥ көмүстэн оҥоһуллара уонна ол курдук үрдүктүк сыаналанара. Ол иһин бу эпоханы нумизматтар «пфенниг эпохата» диэн ааттыыллар.

XII үйэҕэ пфенниг араас көрүҥнэрин бэчээттээбиттэрэ. Ордук «геллерскай пфенниг» (ниэм. Häller Pfennig), хойут геллер (ниэм. Heller) диэн ааттаммыт манньыат, биллибитэ. Бастакы геллердарга алтаны эбэн быспыттара, онон бу манньыат бастакы ниэмэс ыраас алтантан оҥоһуллубут харчыта буолбута. XVII үйэ бүтүүтүгэр пфенниг үксэ алтантан оҥоһуллубут манньыат этэ. Үрүҥ көмүстэн оҥоһуллубут бүтэһик ниэмэс пфеннигтэрэ XIX үйэ бастакы аҥарыгар быһыллыбыттара.

XIX уонна XX үйэлэр пфеннигтэрэ

Германия империятыгар 1873 сыллаахха киллэриллибит кыһыл көмүс марка 100 пфеннигэ сөп түбэһэрэ (евро киллэриллиэр дылы).

Вейсмарскай республикаҕа уонна Үһүс рейхаҕа харчы эргииригэр рентнай пфенниг уонна рейхспфенниг бааллара.

ФРГ 1 пфеннига алтан араҥатынан кутуллубут ыстаал ядроттан турара (16,5 мм диаметрдаах). 2 пфенниг манньыаттар 1968 сылга дылы чаҥтан (боруонсаттан) быһыллар этилэр, онтон 1 пфенниг курдук матырыйаалтан оҥоруллубуттара. 5 уонна 10 сыаналаах пфеннигтэр дьэс алтантан ыстаал ядроны кытта оҥоһуллаллара.

ГДР пфеннигтэрэ, дьэс алтантан оҥоһуллар 20 пфеннигтан уратылар, алюминийтан быһыллаллара.

Пфенниг бэлиэтэ

Пенни уонна пфенниг рим денарийын үтүгүннэрэн оҥоруллубуттар. Онон бу валюталар бэлиэлэринэн хара бастааҥҥыттан латыынныы denarius диэн тыл бастакы бичигэ буолбута.

Англияҕа уонна ааҥл тылынан саҥарар дойдуларга — d; Германияҕа — ниэмэс готика курсивынан —₰.

1971 сыл кэнниттэн (Улуу Британияҕа харчыны ааҕыыга уоннаах система киирбитинэн) пенни p бичигинэн бэлиэтэнэр, ниэмэс пфеннигын бэлиэтэ XX үйэ ортолоруттан үксүн туттуллубат.