Попов Иннокентий Гаврилович

Иннокентий Гаврилович Попов
Төрөөбүт күнэ:	26 ахсынньы 1919({{padleft:1919|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:26|2|0}})
Төрөөбүт сирэ:	Дьокуускай, Саха уобалаһа
Өлбүт күнэ:	26 балаҕан ыйын 1975({{padleft:1975|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:26|2|0}}) (55 сааһыгар)
Дойдута:	Россия империята Россия империята → ССРС ССРС
Билим эйгэтэ:	марксизм-ленинизм
Үлэтин сирэ:	Саха государственнай университета
Учуонай аата:	доцент
Үөрэммит кыһата:	М. В. Ломоносов аатынан Москватааҕы государственнай университет
Наҕараадалара уонна бириэмийэлэрэ:

Попов Иннокентий Гаврилович (26.12.1919, Дьокуускай — 26.09.1975) — история билимнэрин кандидата, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Саха государственнай университетын ректора (1959—1973).

Олоҕун олуктара

1919 сыллаахха ахсынньы 26 күнүгэр Дьокуускайга дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. Аҕатын, ийэтин уонна убайын Александры 1921 сыллаахха Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үрүҥ бандьыыттар ытан өлөрбүттэр. Онон 2—6 саастааҕар Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар Мэлдьэхси^{[чопчулаа]} нэһилиэгэр саха ыалыгар иитиллибит.

1925—1936 сс. Дьокуускай, Бүлүү оҕо дьиэлэригэр иитиллибит. 1933 сыллаахха ЫБСЛКС чилиэнэ буолбут, комсомол үлэтигэр көхтөөхтүк кыттыбыт.

1935—1937 сс. — Бүлүү педтехникумугар үөрэммит. Үөрэнэр кэмигэр оҕо дьиэтигэр иитээччинэн үлэлээбит. 1937 сыллаахха үлэтиттэн уурайан Дьокуускайга эмтэммит.

1937, алтынньы — 1938, балаҕан ыйа — Саха обкомун иһинэн партархивка архивариуһунан үлэлээбит.

М. Н. Жирков уонна ЫБСЛКС обкома Иннокентий Попов музыкаҕа дьоҕурдааҕын иһин республика уус-уран айымньытын дьиэтигэр музыковед-методист үлэтигэр анаабыттар.

1939 сыл бэс ыйыгар ЫБСЛКС обкома уонна Саха АССР Совнаркомун искусствоҕа комитета Москваҕа үөрэххэ ыыппыттар.

1939—1941 сс. — Октябрьскай Революция аатынан Москватааҕы музыкальнай педагогическай училищеҕа үөрэммит.

Сэрии саҕаламмытыгар баҕа өттүнэн Кыһыл Аармыйаҕа суруттарбыт. Москва көмүскэлигэр кыттыбыт, бастаан 3-с Московскай коммунистическай дивизияҕа, онтон Хотугу-Арҕаа фроҥҥа сэриилэспит. Кыргыһыыларга хаста да бааһырбыт, ол иһигэр хаҥас илиитин салбаҕар. 1942 сыл сэтинньитигэр бааһырыытынан Аармыйаттан босхоломмут.

1942, сэтинньи — 1945, атырдьах ыйа — М. В. Ломоносов аатынан Москватааҕы государственнай университетка история факультетыгар үөрэммит. Илиитигэр бааһырыыны ылбатаҕа буоллар, музыка үөрэҕэр салгыы үөрэниэхтээх эбит.

Искусство үлэһиттэригэр 1942 с. фронтан суруйбут суругар Гражданскай сэрии кэмигэр кини кыра эрдэҕинэ үрүҥнэр Төҥүлүгэ дьонун өлөрбүттэрин, дьоҥҥо иитиллибитин, онтон 6 сааһыттан детдомҥа иитиллибин, Бүлүү педтехникумар үөрэммитин суруйбут. 1939 с. Искусство дьыалатыгар кэмитиэт кинини Москубаҕа үөрэттэрэ ыыппыт эбит. Онно Москуба уобаластааҕы музыкальнай-педагогическэй Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин аатынан училищеҕа норуот үнүстүрүмүөннэрин салаатыгар үөрэммит. Москубаҕа куттал суоһаабытыгар баҕа өттүнэн фроҥҥа барбыт. Суруга Национальнай архыып филиалыгар харалла сытар (НАФ, 3 ф. 71 оп., 59 дь., 33 л.).

Университеты ситиһиилээхтик бүтэрэн, марксизм-ленинизм кафедратыгар аспирантураҕа хаалларыллыбыт. 1950 сыллаахха история билимнэрин кандидатыгар «Борьба московских большевиков по восстановлению социалистической промышленности в 1923-1925 гг.» тиэмэҕэ диссертациятын көмүскээбит.

1946 сылтан ВКП(б) чилиэнэ.

1950 сылтан — Дьокуускайдааҕы пединститут, марксизм-ленинизм төрүттэрин преподавателэ.

1954 с. — марксизм-ленинизм кафедратын сэбиэдиссэйэ.

1956—1957 сс. — Саха государственнай университетыгар марксизм-ленинизм кафедратын доцена.

1959, балаҕан ыйа — 1973, алтынньы — Саха государственнай университетын ректора.

1975 сыл балаҕан ыйын 26 күнүгэр уһуннук ыараханнык ыалдьан өлбүт.

И. Г. Попов Саха АССР Үрдүкү Сүбэтин депутатынан 4 талылла сылдьыбыт. Хаста да ССКП обкомун чилиэнинэн талыллыбыт, икки ыҥырыыга Саха АССР Үрдүкү Сүбэтин Президиумун бэрэссэдээтэлэ А. Я. Овчинникова солбуйааччытынан үлэлээбит.

Наҕараадалара

• Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана
• Кыһыл Сулус уордьана
• «Бочуот Бэлиэтэ» уордьан
• «Москва көмүскэлин иһин» мэтээл (1944)
• «Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны кыайыы иһин 1941-1945 сс.» мэтээл
• «Борцу за мир» мэтээл

Дьиэ кэргэнэ, аймахтара

• Бастакы ойоҕо — Клавдия Николаевна, инженер-геолог, 1967 сыллаахха ыалдьан өлбүт.

3 оҕолоохтор.

• Иккис ойоҕо — Евсеева Клавдия Семеновна, СГУ доцена.

Сигэлэр

• Слово о ректоре Якутского государственного университета Иннокентии Гавриловиче Попове
• П. И. Докторов. Ректор Якутского государственного университета Иннокентий Гаврилович Попов // Якутский архив : сурунаал. — 2009. — № 3—4 (34—35). — С. 123.
• Якутяне в боях под Москвой Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 6 күнүгэр.