Попова Мария Павловна

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Попова Мария Павловна, (1915с Хоро нэһилиэгэ, Сунтаар оройуона, Саха АССР), Саха АССР үтүөлээх учуутала, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна.

Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Тохсунньу 31 күнүгэр  1915 с. Сунтаар улууhун Хоро нэhилиэгэр төрөөбүтэ, нуучча тылын уонна литературатын учуутала. 1935 сыллаахтан Сиэйэ оскуолатыгар алынкылаас учууталынан үлэтин саҕалаабыта. 1940-1958 сс.  Ньурба улууhун Хаҥалаhыгар, онтон  Сунтаар оскуолатын начаалынай  кылаас учууталынан үлэлээбитэ.

1958-59 үөрэх дьылыгар Липецкай оскуола уопутунан уhатыллыбыт күннээх оскуола диэни тэрийээри Сунтаартан Күүкэйгэ көһөн тахсыбыттара. Бу сыл Мария Павловна оскуола сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлиир. Кэргэнинээн В.Д.Аввакумовтыын үлэни-хамнаhы саҥалыы саҕалаабыттара. Оскуолаҕа уус-уран самодеятельность, ырыа-үҥкүү ансамбыла тэриллибиттэрэ. Уhатыллыбыт күннээх оскуола статуhун ылан, үөрэнээччилэргэ кылаас таhынан үлэ тускуллаахтык тэриллибитэ.

Мария Павловна нуучча тылын үөрэтиигэ улахан болҕомтону уурбута. Учууталлар идэлэрин үрдэтэр институт үлэhиттэрин кытта ыкса сибээстээхтик үлэлиирэ. Үөрэтэр оҕолоругар кэрэни, үчүгэйи эрэ түстүүрэ, оҕолорго аламаҕай майгытынан үтүө өйдөбүлү хаалларбыта. Мария Павловна уһатыллыбыт күннээх үөрэтии уопутун туһунан 3 дакылаата учууталлар билиилэрин үрдэтэр институт биһирэбилин ылан өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕатыллыбыта.

Мария Павловна туруорсуутунан, нэhилиэк Советын исполкомун быhаарыытынан, совхоз директора Журавлев С.М.  өйөөhүнүнэн оскуола Мэлдьэкэттэн Күүкэй бөһүөлэгэр көһөрүллүбүтэ уонна уунан ититэр системаҕа киирбитэ. Оскуола материальнай базата, методическай матырыйааллара кэҥээбитэ.

Кутана нэһилиэгин олохтоох сэбиэтигэр элбэх төгүл дьокутаатынан быыбардаммыта. 1959-1965 сс.  Күүкэй оскуолатыгар үлэлээбиттэрэ. Салгыы Хоро, Толоон оскуолаларыгар кэргэнинээн үлэлээбиттэрэ. 1969-70сс. Дьокуускай куорат 20 №-дээх оскуолатыгар алын кылаас учууталынан үлэлээн түмүктээбитэ. [1][2]

Наҕараадалара, ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Саха АССР  норуотун үөрэҕириитин туйгуна.
  • Саха АССР үтүөлээх учуутала.
  • “Аҕа дойду улуу сэриитин 1941-45 сс. килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээл хаһаайына.
  • Саха АССР Верховнай Сэбиэтин Президиумун Бочуотунай Грамотатын хаһаайына[3].

Аатын үйэтитии[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аввакумовтар учууталлар дьиэ кэргэннэрэ үлэлээн ааспыт үтүө сылларын үйэтитэн, кинилэр төрөппүт кыыстара 2014 сылтан сыл ахсын алын кылааһы бүтэрэр туйгун  үөрэнээччигэ стипендия анаабыта.  

Кини туһунан суруйуулар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

-               “Учительская семья – хранитель лучших традиций” - // Күүкэй: сүүс саастаах оскуола сэһэнэ. – 2019с – 160 с

-               Педагогическая энциклопедия III том - // 2005г стр 314

-               Кыайыыны, олоҕу уһансыбыттара: Сунтаар улууһун бочуоттаах уонна үтүөлээх үлэһит дьоно – // 2020с стр  399

-               Күүкэй сайдыы, үүнүү суолунан - // Күүкэй үйэлэртэн үйэлэргэ – 2003с – стр 33

-               А.К.Акимов аатынан Күүкэй орто оскуолата - // Сунтаар улууһугар норуот үөрэҕириитин сайдыыта – 2009 с стр 106

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. Педагогическая энциклопедия III том - // 2005г стр 314
  2. “Учительская семья – хранитель лучших традиций” - // Күүкэй: сүүс саастаах оскуола сэһэнэ. – 2019с – 160 с
  3. Кыайыыны, олоҕу уһансыбыттара: Сунтаар улууһун бочуоттаах уонна үтүөлээх үлэһит дьоно – // 2020с стр  399