Охлопкова Александра Федоровна

Охлопкова Александра Федоровна — сэбиэскэй кэмнээҕи хомуньуус баартыйа диэйэтэлэ, ССРС Үрдүкү сэбиэтин дьокутаата, Саха АССР үөрэҕин миниистирин солбуйааччы.

Кулун тутар 29 күнүгэр 1927 c. Кириэс-Халдьаайыга дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ, ийэтэ кыыс кыра эрдэҕинэ түөрт саастааҕар өлбүтэ, инньэ гынан аҕата Охлопков Ф.М. I – Улахан Сүөдэр көрүүтүгэр хаалан иитиллэн улааппыта. 1934 c. оскуолаҕа киирбитэ уонна сэрии саҕаланыан 17 хонук иннигэр Кириэс-Халдьаайы сэттэ кылаастаах оскуолатын 41 саастыылаахтарын кытта бииргэ бүтэрэн свидетельство ылбыттара. Сэрии буолан 1943 c. дылы дойдутугар Н. К. Крупская аатынан холкуоска улахан дьону кытта тэҥҥэ улэлэспитэ. 1943 cыллаахха өҥ сайын кэлэн, бурдук, от, хортуоппуй, турнепс сүрдээҕин үүммүтэ. Онуоха эбии Кыһыл Армия фроҥҥа кыайыыта-хотуута дьон санаатын сүрдээҕин көтөхпүтэ. Ол да иһин буолуо, үөрэххэ наһаа баҕалаах, дьулуурдаах кыыс ити дьыл сүүрбэччэ көстөөх Чурапчыга сатыы тиийэн педучилищеҕа киирбитэ.

Айылҕаттан дьоҕурдаах буолан наар туйгуннук үөрэммитэ, актыыбынай общественник буолбута. Итини маннык да холобуртан көрүөххэ сөп: педучилищеҕа сылдьан «Советскай Саха сирэ» танковай колонна тутуутугар үбү хомуйууну, оту оттооһуну көхтөөхтүк тэрийэн ыыппытын иһин уонна туйгуннук үөрэнэринэн сибээстээн И. В. Сталин махталын ылбыта.

1946 с. туйгуннук үөрэнэр студены училище дирекцията Дьокуускайдааҕы педагогическай институкка салгыы үөрэнэригэр ыыппыта. Манна да сылдьан бастыҥнар кэккэлэриттэн түспэккэ эрэ 1950 с. пединституту бүтэрбитэ уонна Нам, Үөһээ Халыма, Таата, Чурапчы оройуоннарыгар, Дьокуускайга 6, 2, 7 №- дээх уонна история учуутала кэтэхтэн үөрэнэр республиканскай оскуолаларыгар үлэлээбитэ.

Маннык үлэлии сырыттаҕына Дьокуускай куораттан ССРС Үрдүкү Сэбиэтигэр депутатынан таланнар 1958-1961 сс. үлэлиир.

1960 c. Алексеевскай оройуоҥҥа ССКП райкомун секретарынан талаллар, онтон кэлин Чурапчы оройуонугар эмиэ салайар үлэҕэ райкомҥа II секретарынан ананар. Кини улэлиир кэмнэригэр таатталар үчүгэй көрдөрүүлэрин иһин социалистическай күрэхтэһии Кыһыл Знамятын ылар чиэскэ тиксибиттэрэ. Таатта народнай театра Иркутскай куоракка зонаҕа бастааннар бүтүн Союзтааҕы күрэхтэһиигэ Москваҕа кыттар быраабы ылбыттара, Чурапчыга сылдьан улуу энтузиаст Д. П. Коркин өйөөн мастерской базатыгар кэлин школа-интернат буолбут тустуу залын тэрийэннэр сүрдээх тахсыылаахтык улэлээбиттэрэ.

• 1965 с. ССКП обкомугар инструкторынан үлэлии сырыттаҕына Москваҕа ССКП КК Үрдүкү партийнай оскуолатыгар ыыталлар. Кини бу оскуоланы туйгуннук үөрэнэн 1967 с. бүтэрэн баран урукку үлэтигэр обкомҥа икки сыл үлэлиир.
• 1969-1985 сс. – Үөрэх министрин солбуйааччынан ситиһиилээхтик үлэлиир
• 1985-1993 cc. – оскуола таһынааҕы үлэ киинин методиһа
• 1993 с. – пенсионер

Александра Федоровна бэйэтин туһугар ирдэбиллээх, кырдьыксыт, көнө, атын дьон кыһалҕатын өйдүүр үлэһит киһи этэ. Ол да иһин уһуннук улахан салайар үлэлэргэ тахсыылаахтык үлэлээн кэлбитин үгүс ахсааннаах наҕараадалара да туоһулууллар: ол курдук, кини уһун сыллаах эҥкилэ суох, ситиһиилээх үлэтин иһин Саха АССР Үөрэҕин, Доруобуйа харыстабылын, Тыа хаһаайыстыбатын министерствотын РСФСР, Комсомол КК Бочуотунай грамоталарынан, «1941-1945 сс. А5а дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин», «В. И. Ленин төрөөбүтэ 100 сааһынан. Үлэҕэ килбиэнин иһин», «Кыайыы 50 сыла», «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээллэринэн, иккитэ – 1973, 1975 сыллардаахха «Социалистическай үлэ кыайыылааҕа», «Айылҕаны харыстааһын иһин» знагынан бэлиэтэммитэ, норуот үөрэҕириитин туйгуна, «Саха АССР үтүөлээх учуутала», 1964 с. республика Бочуотун кинигэтигэр киллэриллибитэ.

Нэһилиэкпит элбэх биллиилээх дьоннорун ортолоругар Александра Федоровна республика биир бөдөҥ үлэһитин быһыытынан биллэрин ааһан дьонун-сэргэтин оройуонугар Герой убайын кэнниттэн Охлопковтартан иккис киһинэн ааҕаллара. Санаан да көрдөххө Охлопковтар биир дьиэ кэргэннэриттэн икки Герой, икки ССРС Верховнай Советын депутааттара үүнэн тахсыылара Саха сиригэр эрэ буолбакка, бүтүн Россия да үрдүнэн тарбахха баттанар сэдэх түбэлтэ буолуохтаах. Александра Федоровна дьадаҥы дьиэ кэргэнтэн тахсан, эрэйи, олох кыһалҕатын этинэн-хаанынан кыра эрдэҕиттэн билбит буолан дьон кыһалҕатын өйдүүрэ, ол да иһин дойдутун дьонугар күүһэ кыайарынан – пенсияҕа тахсалларыгар, оҕолоро үөрэнэллэригэр, үлэҕэ киирэллэригэр уонна оройуон , нэһилиэк үөрэҕин салаата сайдарыгар улахаг көмөнү оҥорбута.

Александра Федоровна 71 сааһыгар сэтинньи 10 күнүгэр 1998 сыллаахха өлбүтэ уонна дойдутугар көмүллүбүтэ.