Николаев Егор Дмитриевич (Улахан Дьөгүөрдээн)

Егор Дмитриевич Николаев I сахаҕа биллибит аата Улахан Дьөгүөрдээн (1856-1888) — сахалар бэйэлэрин бэйэлэрэ салайыныыларын туруорсубут, Степной Думаны сөргүтэ сатаабыт, земство институутун Саха Сиригэр киллэриини туруорсубут, Саха сиригэр холуобунай көскө ыытыы суох буоларыгар кылаатын киллэрбит киһи. Боотур Уус улууһун кулубата. Саха уһулуччулаах киһитэ Күлүмнүүр учууталынан билинэр киһитэ, саха өрөбөлүссүйэниэрэ Урсик үөлээннээҕэ.

1856 сыллаахха тохсунньу 5 күнүгэр Боотур Уус улууһун Ытык-Күөлүн Лээһэҥкэ Миитэрэйдээх дьадаҥы ыалыгар (сорох сибидиэнньэннэн баай ыалга) төрөөбут.

Дьокуускайга прогимназияҕа үөрэнэр кэмигэр политсыылынайдары кытары бодоруспут. Егор Дмитриевич 1880 сыллаахха Санкт-Петербург куоракка үрдүк үөрэҕи ылан дойдутугар эргиллэн кэлбит. Ол эрээри ханнык идэни ылбыта ыйыллыбатах. Кини маҥнай Боотур уус улууһугар суруксутунан, I Дьохсоҕон нэһилиэгэр кинээһинэн, салгыы улуус кулубатынан ананан үлэлээбит. Е.Д. Николаев I улууһун кыра, кыаммат дьонугар ыарахан туһээннэри сарбыйтаран, тэҥ быраабы биэрэр туһугар туруулаһан Саха сирин оччотооҕу үрдүкү салалтатын ааһа түһэн, ыраахтааҕыга тиийэ араас үҥсүүлэри, көрдөһүүлэри дьаныһан туран суруйбут.

1883 сыллаахха Александр III коронациятыгар Санкт-Петербуурга Саха уобалаһыттан дьокутаат быһыытынан сылдьан Ис дьыала миниистиригэр Д.А. Толстойга "Саха кыраайын билиҥҥи балаһыанньатын туһунан кылгас сурук" биэрбит. Ол суругар

...желательно привлечение самого общества к заботам о своих общественных нуждах, как по хозяйственной части, так и по другим делам народного благосостояния. Такое участие может повлиять на население благотворно, возбудить в нем общественную самостоятельность и приучить инородцев к их гражданским обязанностям.

диэбит. Ол кэнниттэн суругар олохтоох былаас уорганнарын сүрүн хайысхаларын ааттаабыт: уопсастыба сайдыытын хааччыйыы, олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарыы, ас-үөл, доруобуйа харыстабыла уонна үөрэхтээһин. Бу маны чинчийээччи Степанова С.В. земство идиэйэлэриттэн ылбыт диир. Күлүмнүүрдүүн кэпсэтэригэр Е.Д. Николаев Степной дууманы сөргүтэ сатыырын туһунан этэрэ диэн П.С. Троев суруйбуттаах.

Бу да кэнниттэн Е.Д. Николаев хаста да сахалар земствоҕа көһүөхтээхтэрин туһунан суруктары үрдүкү сололоох тойотторго суруйбута биллэр. Ол санаалара төһө да өйөбүлү ылбатахтарын иһин бар дьон олоҕо тупсарын туһугар үлэтин тохтоппотоҕо. Саха сиригэр кэлбит народниктары кытта билсэрэ, Сибиир областниктарын баһылыга Н.М. Ядринцев болҕомтотун бэйэтигэр тарпыта да ону туоһулуур. Ол кэмнээҕи былаас чиновниктара итини биллэн турар сөбүлээбэтэхтэрэ. Онон Е.Д.Николаев I олоҕор куттал суоһаабытын билэн, 1888 сыллаахха бэйэтэ олохтон эрдэ барар хомолтолоох быһаарыыны ылар.