Мегежекскэй Михаил Васильевич
Мегежекскэй (Ксенофонтов) Михаил Васильевич — сэбиэт былааһын олохтооччулартан биирдэстэрэ, саха биллиилээх уопсастыба уонна бэлиитикэ диэйэтэлэ, Саха Сирин автономиятын олохтоспут дьонтон биирдэстэрэ.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1898 сыл сэтинньи 21 күнүгэр Ньурба улууһун Бордоҥ нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата Баһылай Ксенофонтов сүөһү иитиитинэн, тимир уһаарыытынан дьарыктанар киһи эбит. Михаил 12 саастааҕар Маалыкай церковнай-приходской оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрбит. 1915 с. сайыныгар Ньурба икки кылаастаах училищетын хайҕал суруктаах бүтэрэн баран, күһүн Дьокуускайга учуутал семинариятыгар үөрэнэ киирбитэ. Ити семинарияҕа кинини кытта Платон Слепцов, Максим Аммосов, Исидор Барахов, Степан Васильев, Степан Аржаков курдук кэлин Саха Сиригэр Советскай былааһы олохтооһуҥҥа сүрүн оруолу ылбыт дьон үөрэммиттэрэ. 1916 сыллаахха Ярославскай Е. М. марксизмы үөрэтэр куруһуогун чилиэнэ.
1917 сыллааҕы революция түгэннэрин кыттыылааҕа. 1918 с. М. Ксенофонтов В. Д. Котенко кыһыл этэрээтин бэлиитикэҕэ салайааччыта. 1919 с. бэс ыйыгар Дьокуускайга куорат ыччатын кистэлэҥ революционнай куруһуоктарын тэрийбитэ (кэлин бу куруһуок «Эдэр коммунист» диэн ааттанан Саха Сиригэр комсомолу тэрийиигэ тирэх буолбута). Бу сыл Мегежекскай диэн араспаанньаны ылынар.
1920—1922 сыллардаахха Бүлүү уонна Өлүөхүмэ ревкомнарын бэрэссэдээтэлэ, губревком сэкэрэтээрэ.
1924 сыллаахха Москваҕа Илин норуоттар коммунист университетын бүтэрэр.
Үөрэҕи бүтэрэн баран Дьокуускайдааҕы сэбиэскэй партийнай оскуола дириэктэрин үөрэх чааһыгар солбуйааччытынан үлэлиир. 1925 с. баартыйа уобаластааҕы хонтуруоллуур хамыыһыйатын эппиэттээх сэкиритээринэн, онтон салгыы оробуочай-бааһынай инспекциятын наркомунан ананар.
1926—1927 сс. Саха АССР Киин ситэриилээх кэмитиэтин (ЯЦИК) чилиэнинэн уонна эппиэттээх сэкиритээринэн талыллан үлэлээбитэ. 1926—1927 сс. ЯЦИК бэрэссэдээтэлинэн талыллар, салгыы баартыйа уобаластааҕы хонтуруоллуур хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. 1928 с. ЯЦИК бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан уонна тэрийэр салаа сэбиэдиссэйинэн ананар[1].
1929 сыл атырдьах ыйын 31 күнүгэр Дьокуускайга эмискэ ыалдьан өлбүт. Кини аатын Ньурба оройуонугар уонна Дьокуускайдааҕы сэбиэскэй партийнай оскуолаҕа иҥэрбиттэрэ, Мегежекскэй стипендията диэн орто уонна үрдүкү үөрэх кыһаларыгар биэстии стипендияны олохтообуттара. Кэлин «Аммосов дьыалатыгар» сыһыараннар өлбүтүн да кэннэ норуот өстөөҕүнэн биллэриллибит. 1957 сыллаахха толору реабилитацияламмыт.
Ылыллыбыт сирэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Якутия, хроника, факты, события. — Якутск, 2004.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Саха саарыннара. Хомуйан оҥордулар Л. Г. Николаев, А. Г. Николаев, Ф. Э. Данилов. — Дьокуускай: «Кудук», 1998. — ISBN 5-7863-0122-2