Мао Цзэдун

Мао Цзэдун (кыт. 毛泽东, 1893 сыл ахсынньы 26 – 1976 сыл балаҕан ыйын 9) диэн Кытай хоммунньуус салайааччыта этэ. Кытай Норуот Республикатын олохтонуллуоҕуттан 1976 сыллаахха өлөрүгэр дылы салыйбыта.

Аата

Мао Цзэдун диэн аата олус биллэр аатынан буолар. Мао диэн фамилията, Кытайга фамилия бастаан кэлэр. 

Олоҕун олуктара

Мао 1893 сыл ахсынньы 26 күнүгэр Кытай Хунань провинциятыгар төрөөбүтэ. Кини тыа сиригэр дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Библиотекаҕа үлэлии сылдьан хоммунньуус буолбута. 1920-с сылларга хоммунньуус паартиятыгар былааһа улааппыта, онтон 1933 сыллаахха партия салайааччыта буолбута. 1923 сыллаахха Хоммунньуус паартията Гоминьданы кытта холбоһон Сэбиэскэй Сойуус көмөллөөх Кытай гражданскай сэриитин саҕалаабыттара. Кэлин хоммунньуус паартия уонна Гоминьданнар бэйэ-бэйэлэрин кытта охсуһаллара. Мао урукку табаарыһын Чан Кай Шины сыыһа уонна Кытай курдук улахан дойдуну салайарга бэлэмэ суох диэбитэ. 

Чан Кай Ши диэн националистар группалара 1935 быдан киэҥ өйөбүллээх этэ. Кинилэр хомунньуустары дойдуттан үүрэн Йенань диэн Кытайтан ыраах сытар сиргэ кириэппэскэ үүрбүттэр. Уһун Кулун Тутар диэн хамсааһын баар буолбут. 1935 сылга Кытай гражданскай сэриитигэр өлбүт дьон ахсаана 500 000 тиийбит.

Дьоппуон Кытайга 1937 сыллаахха саба түспүтүгэр сэриилэрин тохтоппуттара. Аан дойду иккис сэриитэ бүппүтүн кэннэ сэрии өссө улаханнык тарҕаммыта. Чан Кай Ши уонна кини дьоно куораттарга уонна орто кылаас дьон быыһыгар, Мао уонна хоммунньуустар тыа дьон быыһыгар өйөбүллээхтэрэ. Ол бириэмэҕэ тыа сиригэр элбэх киһи олороро, ол аата Мао Чан Кай Шитааҕар өйөбүллээх этэ.

1949 сыллаахха Чан Кай Ши националистарын Тайвань арыытыгар үүрбүттэр, уонна Кытай хоммунньуус дойду буолар диэн биллэрбиттэр. Саҥа Кытайы Мао Кытай Норуот Республиката диэн ааттаабыта.