Степанов Платон Афанасьевич – Ламутскай

Степанов Платон Афанасьевич — Ламутскай (13.11.1920—25.12.1986) — эбээн бэйиэтэ, суруйааччыта, фольклорун хомуйааччыта, учуутал. САССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.

Олоҕун олуктара

1920 сыллаахха сэтинньи 13 күнүгэр Саккырыыр улууһугар Ламыҥха нэһилиэгэ төрөөбүт (билигин Эбээн Бытантай улууһа) ^[1]). Төрөппүттэрэ көс табаһыт эбэҥкилэр.
1937 (1938?) сыллаахха Дьокуускайдааҕы педагогическай училище эбээн-эбэҥки салаатын бүтэрбит. Саккырыыр оройуонун Сиэгэн Күөл оскуолатын начаалынай кылааһын учууталынан анаммыт. Онтон 1938-45 сс. Муома оройуонун Орто Дойду сэлиэнньэтигэр учууталлаабыт. Сэрии сылларыгар военруктаабыт. Госстрах иниспиэктэринэн үлэлии сылдьыбыт. 1945 сылтан 1950 сыллаахха диэри Уус Дьааҥы оройуонугар учууталлаабыта. 1950 сылтан Саккырыыр оройуонугар оскуолаҕа эбээн тылын үөрэппит. 1963--65 сс. Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһатын эрэдээктэринэн үлэлээбит. 1965-66 сс. Муомаҕа "Индигир уоттара" хаһыат эрэдээктэринэн үлэлээбит. 1966-69 сс. Орто Дойду начаалынай оскуолатын учуутала уонна дириэктэрэ. 1969-84 сс. Орто Халымаҕа Березовка начаалынай оскуолатыгар дириэктэрдээбит.

1946 с. — ССКП чилиэнэ.
1962 с. — ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.

Кэргэнэ Евдокия Дмитриевналыын 10 оҕону төрөтөн, иитэн таһаарбыттара.

1986 сыллаахха ахсынньы 25 күнүгэр олохтон туораабыт.

Айар үлэтэ

Айымньылара 1939 сылтан бэчээттэнэллэр, эбээн начальнай оскуолатын үөрэҕин кинигэлэригэр киллэриллибиттэр.
Оскуолаҕа үлэтин саҕалыыр кэмигэр эбээннии кинигэлэр суох буолан, сахалыы, нууччалыы айымньылары бэйэтэ тылбаастаан оҕолору үөрэтэрэ. Ол сылдьан бастакы эбээннии хоһооннорун суруйбута^[2].

Айар үлэтин сүрүн тиэмэтэ — хоту дойду кэрэ айылҕата, дьоно-сэргэтэ. Хоһоонноро музыка доҕуһуолланан эбээн тылынан ылланаллар. Эбээн поэта Василий Кейметинов — Баргачан куорсуннаах «убайын» уонна учууталын Платон аки диэн ытык аат биэрбит, кини туһунан ахтыыта^[3]:

«Платон Афанасьевич Степанов чахчы норуотун төлкөтүнэн төлкөлөнөн олорон ааспыт киһи буолар. Тыллыын-өстүүн, өйдүүн-санаалыын, оннооҕор күлүүтэ-оонньуута дьиҥнээх эбээн бу сылдьар дэтэр этэ. Былатыаны кытта кэпсэппит киһи аччык сылдьан эмискэ сибиэһэй, сүмэһиннээх эти хабыалыы түспүт курдук санааччы уонна астынааччы — диэн кырдьаҕастар саҥарсалларын өйдүүбүн».

Сахалыы тылынан хас да хоһоон хомуурунньугун бэчээттэппитэ: «Хомурах устун» (1970), «Һээдьэ дьиэрэйэр» (1975), «Күнү батыстым» (1984) о. д. а.
Оҕолорго анаан «Эбээн остуоруйаларын», кэпсээннэр хомуурунньуктарын бэчээттэппит.
Платон Ламутскай эбээн литературатын төрүттээччилэрэ — Н. Тарабукин уонна биллиилээх поэт Василий Лебедев — саҕалаабыт үтүө үгэстэрин салҕаабыт.
Эбээн литературата сайдыытыгар сүҥкэн өҥөлөөх, кини сахпыт дьыалатын эбээн суруйааччылара Андрей Кривошапкин, Василий Кейметинов — Баргачан, Д. Едукин, В. Белолюбская — Аркук, о. д. а. салгыыллар.

Айымньылара

«Сир иччитэ», арамаан. Ааптар өлбүтүн кэннэ 1987 сыллаахха П. Аввакумов бэлэмнээн таһаарбыта. 90-с сыллар саҕаланыыларыгар "Запретный зверь" диэн ааттанан Ариадна Борисова тылбааһыгар "Полярная звезда" сурунаалга бэчээттэммитэ.

Наҕараадалара уонна ытык ааттара

Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ

Аатын үйэтитии

Кини аатын Сэбээн-Күөл национальнай эбээн орто оскуолата сүгэр^[4] (1987)

Библиография

Эбээн тылынан

Эвен күнан икэгэн: (Оҕолорго аналлаах хоһооннор). — Л.: Ленингр. Отделение. Учпедгиз, 1960. — 44 с.
Эвен икэн: (Хоһооннор). — Дь.: Кинигэ кыһата, 1962. — 80 с.
Хонҥаччан: Дентур.— Дь.: Кинигэ кыһата, 1964. — 48 с.
Онир үкчэнэкэн: (Оҕолорго аналлаах кэпсээннэр). — Дь.: Кинигэ кыһата, 1965. — 71 с.
Этикэн хүрэлин. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1970. — 184 с.
Гянул Осикатал. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1976. — 88 с.
Эвен икэн:Дентур. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1980. — 288 с.
Эвен кунан и кэгэн. — Магадан, 1989. — 19 с.

Саха тылынан

Хомурах устун: Хоһооннор. Кыра саастаах оҕолорго. / Тылб. Дьячковскай К.Н. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1970. — 20 с.
Һээдьэ дьиэрэйэр: Хоһооннор. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1975. — 63 с.
Эбээн остуоруйалара. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1978. — 48 с.
Күнү батыстым: Хоһооннор. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1984. — 70 с.
Сир иччитэ: Роман. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1987. — 296 с.
Сырдыкка айан: Ахтыылар, ыстатыйалар, хоһооннор, пьеса. — Дь.: Бичик, 1993. — 160 с.

П. А. Ламутский (Степанов) // Огрызко В. Писатели и литераторы малочисленных народов Севера и Дальнего Востока: Биобиблиограф. Справочник. — М., 1998. — ч.1. — с. 385—386

Быһаарыылар

↑ Исторический, культурологический журнал «Илин», № 3—4 — 2010:Первый эвенский романист
↑ Степанов А.П. Степанов-Ламутский Платон Афанасьевич (1920-1986) 100 лет со дня рождения // Календарь знаменательных и памятных дат. Якутия - 2020. — Дьокуускай, 2020. — С. 149-150. — 176 с.
↑ Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия):Литературная муза Кобяйской земли
↑ МБОУ "Себян-Кюельская НЭСОШ:Информация о школе

Сигэлэр

[ilin-1] Исторический, культурологический журнал «Илин», № 3—4 — 2010:Первый эвенский романист

[2] Степанов А.П. Степанов-Ламутский Платон Афанасьевич (1920-1986) 100 лет со дня рождения // Календарь знаменательных и памятных дат. Якутия - 2020. — Дьокуускай, 2020. — С. 149-150. — 176 с.

[km-3] Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия):Литературная муза Кобяйской земли

[4] МБОУ "Себян-Кюельская НЭСОШ:Информация о школе

[1]

[2]

[3]

[4]