Кыттааччы ырытыыта:ANATOLIY EGOROV

Аан дойдуга бастакы кумаа5ы харчыны Кытайга онорбуттара биллэр. Оттон Россия5а хаьан онорбуттарай уонна олоххо киллэрбиттэрэй? XVII уйэ са5аланыыта саналыы керуулээх Петр-I император(1682 - 1725) кумаа5ы ассигнациялары киллэрэ сатаабыта биллэр. Кини Англияттан Джон Ло диэн кумаа5ы харчы теоретигын Россия5а кучуйан а5ала сатаабыта кыаллыбата5а. 1744 сылаахха Я. П. Шаховской диэн генерал-прокурор, ыйааьыннаах ба5айы алтан бытархай харчыны кумаа5ы харчынан солбуйарга бырабыытылыстыба5а хорсун этии киллэрбитэ. Онтуката ханна да буоларын курдук – сана са5алааьын утарсыыны керсубутэ. Ол курдук Сенат быьаарыытыгар маннык сурулла сылдьар: «… билеты по тому ж в России не токмо не заобыкновенное и незнаемое дело, но и самое вредительное и весьма хуже нынешних пятикопеечников, ибо те внутреннюю доброту имеют, а билеты оной меть не могут». Сотору кэминэн бу боппуруос эмиэ куерэйбитэ. Куустээх туруорсууларынан 1762 сыллаахха Петр- III император (1761 -1762) именной указ таьаарбыт. Онно Государственнай банк тэриллэрин уонна 10, 50, 100, 500, 1000 солкуобай номиналлаах банко-цеттеллэри таьаарар туьунан сурулла сылдьар. Цеттель - ниэмэс тылыттан – «этикетка» диэн тылбаастанар. Хомойуох иьин бу дьаьал толоруллубата5а, ол теруетунэн дворцовай переворот буолбута. Былааска Екатерина II кэлбитэ. (1762-1796сс). 1768 сыллаахха Турцияны кытары сэрии са5аланан элбэх уп-харчы наада буолбута. Онон сиэттэрэн кумаа5ы харчы - ассигнация олоххо киирэрин туьунан Манифест тахсыбыта. Ассигнация - латинскэй тылтан «Аныыбын» диэн тылбаастанар. Ити 1769 сыл тохсунньу 1 кунугэр этэ. Бу сылга тахсыбыт ассигнациялар 1 мелуйуен суммалаахтар эбит. Мантан ыла киэн - нэлэмэн Россия устун кумаа5ыттан оноьуллубут харчы тарханан барбыта. Ол харчыларбыт хайдах дьуьуннээх – бодолоох эбиттэрий диир эбит буоллахха, маннык: 25, 50, 75, 100 солкуобайдаахтар. Балар Санкт – Петербург Сенаттаа5ы типографиятыгар бэчээттэнэллэрэ. Утугуннэрэн оноруу тахсыбатын диэн водяной бэлиэлээхтэрэ. Ол бэлиэ оьуордардаах рамка уонна суруктартан турар. Ассигнация уеьэ еттугэр «ЛЮБОВЬ К ОТЕЧЕСТВУ», аллараа «ДЕЙСТВУЕТ В ПОЛЬЗУ ОНАГО», уна уонна ханас еттугэр «ГДАРСТВЕННАЯ КАЗНА» диэн суруллубут. Ол да буоллар ассигнацияны подделкалааьын баар буолбута. 17 сыл буолан баран 1786 сыллаахха сана керун ассигнациялар тахсыбыттара. Урукку ассигнация номиналларыгар аны 5 уонна 10 солкуобайдар эбиллибиттэрэ. Харыстыыр аналлаах водяной бэлиэ уустугуран испитэ, серия, нуемэр уонна эбии ойуулар киирбиттэрэ. Манна бастаан икки тебелеех хотой кумаа5ы харчыга баар буолбута. Бу ассигнация, кумаа5ы харчылартан уьуннук туттулла сылдьыллыбыттара буолар – 32 сыл. 1818 сыллаахха император Александр – I (1801 -1825) салайар кэмигэр сана ассигнациялар тахсыбыттара. Номиналлара 5, 10, 25, 50, 100, 200 солкуобайдаах эбиттэр. 1839 сыллаахха Россия5а харчы реформата са5аланар, 1840 сылга Государственнай коммерческэй баанк депозитнэй билеттэри таьаарар. Номиналлара 3, 5, 10,25, 50, уонна 100 солкуобай этилэр. 1838 сыллаахха Б. С. Якоби диэн нуучча учуонайа гальванопластика ньыматын айан харчыга туттан са5алыыллар. 1843 сыллаахха император Николай – I (1825 – 1855) кэмигэр 1, 3, 5, 10, 25,50, 100 солкуобайдаах Государственнай кредитнэй билеттэр туттуллууга тахсаллар. Александр – II император (1855 – 1881) кэмигэр 1866 сыллаахха сана харчылары бэчээттээьин са5аламмыт. Ол эрээри бу кредитнэй билет туттуллууга киириитин 1868 сыллаахха ыыппыттар. Аныгыскы уларытыы 1887 сыллаахха Александр – III (1881 – 1894) кэмигэр буолбута. Бу тахсыбыт кредитнэй билеттэр ыраахтаа5ылаах Россия кэмигэр оноьуллубут кумаа5ы харчыларыттан ордук сиэдэрэй уруйдаа5ынан аа5ыллар. Россия бутэьик императора Николай – II (1894 -1917) салайар кэмигэр 1898 сыллаахха эргэ харчыны уларытыы буолбута. Бу харчылар тас керуннэрэ уруккуга маарынныыра. Сана киллэриинэн Петр – I ойуулаах 500 солкуобай номиналлаах харчы этэ. Ол кэнниттэн 1905 -1912 сыллардаах сыыйа уларытыы буолбута. Манна харчы элбэх еннеех гильош диэн долгуннуу линияларынан киэргэтиллибит. 1910 сыллаахха Екатерина – II ойуулаах 100 солкуобайдаах, онтон 1912 сылга Петр – I ойуулаах харчылар туттуллууга киирбиттэрэ. Бу икки харчылар олус учугэй художественнай толоруулаахтарын специалистар бэлиэтииллэр. 1915 сыллаахха бытархай харчы тиийбэтинэн 1, 2, 3, 5, 10, 15, 20, 50 хаппыайка номиналлаах кыракый кумаа5ы харчылар бэчээттэммитттэрэ. Олортон 10, 15 уонна 20 хаппыайкалаах харчылар биллибэт теруетунэн олох а5ыйах бэчээттэммит уонна кэлин суох оноьуллубуттар. Онтон 1917 сылаахха РЕВОЛЮЦИЯ буолан, Россия гражданскай сэрии кутаа уотугар хаптарбыта. Ити буккуурдаах кэмнэ, ким кыахтаах ол барыта араас харчыны бэчээттэтэн таьаарар кэмэ этэ. Ол туспа кэпсээн. --ANATOLIY EGOROV (ырытыы) 04:13, 7 Тохсунньу 2014 (UTC)Егоров Анатолий Иванович. Майа

Түргэнник саҕалыырга көмөлөһөр ыстатыйа	ANATOLIY EGOROV, нөрүөн нөргүй!
Бастакы хардыылар	Бикипиэдьийэ кыттааччыларын аатыттан эйигин сахалыы салааҕа киирбиккинэн! Манна кыттыбыккыттан астыныаҥ уонна элбэх туһаны ылыаҥ дии саныыбыт. Суруйуу сүрүн сиэрдэрэ манныктар: харса суох суруйан ис уонна үтүөнү оҥорорго дьулус. Бикипиэдьийэ иһигэр баар ыстатыйалар, матырыйаал барыта (ол иһигэр эн суруйбутуҥ эмиэ) туспа, анал лиссиэнсийэнэн тарҕанар/туһаныллар. Ол лиссиэнсийэ аата GNU Free Documentation License. Маннык лиссиэнсийэлээх суруйуулары ким баҕарар көҥүл туһаныан (суруйбут дьону ааттаан туран) уонна уларытыан сөп. Саҥа манна кэлбит дьон сороҕор бас билии быраабын кэһээччилэр. Бас билээччиттэн көҥүлэ суох тиэкистэри уонна ойуулары Бикипиэдьийэҕэ киллэрэр табыллыбат. Сиһилии манна көр — Авторские права (нууччалыы). Өссө биир алҕас бырайыак сыала-соруга өйдөммөтөҕүнэ тахсааччы. Бикипиэдьийэ диэн энциклопедия, туох да атын буолбатах. Сиһилии манна көрүөххүн сөп — Чем не является Википедия (нууччалыы). Бикипиэдьийэ ыстатыйаларыгар илии баттаммат (суруйбут дьон испииһэктэрэ тутатына атын сиргэ — көннөрүү историятыгар суруллан иһэр). Ол гынан баран ыстатыйалары ырытыыга, эбэтэр аналлаах кэпсэтии сирдэригэр кэпсэтиэххин баҕардаххына бука диэн илиитэ баттыыр буолаар. Ол маннык — түөрт тильда бэлиэтин субуруччу туруораҕын (~~~~), эбэтэр үстүрүмүөн хапталыгар анал тимэҕи баттыыгын (). Бэйэҕин кыттааччы тус сирэйигэр билиһиннэриэххин сөп. Бу Эн тус бэйэҥ бас билэр кыракый сириҥ буолар. Холобур онно омук тылларын билииҥ туһунан суруйуоххун сөп. Харса суох суруйан ис, хайдах сөпкө сурулларын сүбэлиэхпит, сыыйа-баайа бэйэҥ да билсэн иһиэҥ. Туох эмэ өйдөммөт буоллаҕына манна Бикипиэдьийэ:Ыйытыылар тугу баҕарар ыйытыаххын сөп. Тугу эрэ тупсарыаххын, бэйэҥ этиигин киллэриэххин баҕардаххына Кэпсэтэр сиргэ киирээр, эбэтэр бу киһиэхэ (HalanTul) нууччалыы да сахалыы да суруйаар. Өссө төгүл нөрүөн нөргүй! --HalanTul (ырытыы) 00:13, 8 Тохсунньу 2014 (UTC) Hello and welcome to the Sakha Wikipedia! We appreciate your contributions. We hope you enjoy your time here!
Ыстатыйаны ааттааһын
Как править статьи
Правила и указания
Изображения
Авторские права
Глоссарий