Кыттааччы:Бабаранова Юша БА-Х-18
Водород диэн химия элемена. Аатом чыыһылата - 1, олох чопчу ордук судургу химия элемена буолар..[1] Водород тутаах элемент буолар, бастакы аатомнара улахан эстии кэнниттэн тута үөскээбиттэр эбит. Водорот аатомын синтеһын кэнниттэн, атын элеменнар водородтан үөскээбиттэр. [2]
Водород айылҕаҕа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ыраас водород Сиргэ гаас быһыытынан тарҕаммыт. Уу молекулатыгар икки аатома водород баар буолар.
Водород космоска 75%-на таҕаммыт.[3] Период таабылыгар H символлаах буолар.
Чинчийээччилэр оннук туругу диатомнай молекулалардаах диэн ааттыыллар. Атын элеменнары кытта улахан аҥаардарын кытта химия реакцияларыгар кыттыһар. Водород өҥө уонна сыта суох.
Сир атмосфератыгар ыраас водород тарҕамматах. Айылҕаҕа уу састаабыгар баар. Олорор бары харамайдарга баар, органическай холбоһуктар быһыытынан баар. Водород углероду кытта холбоһон углеводород буолар. Оттуктар улахан өттө углеводородтартан тураллар уонна киһи энергия ыларыгар киэҥник тутталлар.
Водород икки изотоптардаах: дейтрий уонна тритий. Водород курдук биир протоннардаахтар, уонна биир электроннардаахтар, ол дейтрий биир нейтроннаах, онтон трийтийга икки баар. Аатом энергиятыгар туттуутагар олус улахан суолталаах буолар.
Водород туһунан атын чахчылар:
- Хос температуратыгар гаас буолар
- Кытаанах туругар металл курдук туттар-хаптар
- Космоска ордук чэпчэки элемээн буолар
- Космоска ордук тарҕаммыт гаас элемена буолар.[1]
- Төлөнү кытта таарыйдыстаҕына эстэр.
Водород историята[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
"Водород" диэн гириэк тылыттан "уу" диэн тылтан тахсыбыт, 'υδορ (ааҕыллыыта /HEEW-dor/).
1671 сыллаахха Роберт Бойл арыйбыт, ол гынан баран дьон Генри Кавендиш 1776 сыллахха арыйбыт диэн толкуйдууллар.
Водород туһыныыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Оттук быһыытынан[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Атом синтеһа энергияны ылыытыгар олус күүстээх буолар. Күҥҥэ буоларын курдук атомнар уларыйан гелий буолалларын курдук холбоһуллаллар.Ону оҥорорго улахан энергия наада, уонна чэпчэки буолбатах. Биир улахан ордуга диэн туох даҕаны кири халларбат уонна ураан курдук токсическай оттугу туттубат.
Хас сөкүүндэ аайы Күҥҥэ 600 мөл. тонна водород гелийга кубулуйар.[4][5]
Водороду уматыы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1. Ууттан водороду таһаарыахха сөп, ол гынан баран туттарга элбэх электричскай уоту барыахха наада. 2. Водороду уматыы кислороду кытта булкуйсар уонна уу паарыгар кубулуйар. 3. Оттук элемеена водорду кислород молекулатын холбуур уонна электрону уот быһыытынан таһаарар.
Водородтаах уот системата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ол иһин чинчийээччилэр водород уота атын технологиялар, ол курдук дизелы уонна атын оттуктан ылыныллар уоту солбуйуо диэн итэҕэйэллэр.
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ 1,0 1,1 EIA.doe.gov - What is Hydrogen?
- ↑ Carroll, Bradley W. & Ostlie, Dale A. 2006. An introduction to modern astrophysics. 2nd ed, Addison-Wesley, San Francisco. ISBN 0-8053-0402-9
- ↑ Hydrogen in the Universe. imagine.gsfc.nasa.gov (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
- ↑ What is Fusion?. iter.org. ITER Organization (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
- ↑ NASA's Cosmicopia. NASA. Тургутулунна 28 Олунньу 2013.