Куорат оҕото

Куорат оҕото диэн куоракка төрөөбүт, улааппыт оҕо ааттанар.

Куорат сиргэ уонна тыаҕа оҕолору иитии уонна үөрэтии бэйэ-бэйэлэригэр маарыннаспат тус-туспаларын төрөппүттэр кэнники кэмҥэ бэлиэтээн эрэллэр. Тыаны кытта сибээстээх төрөппүттэр оҕолорун тыаҕа ыытан үлэҕэ-хамнаска үөрэтэ сатыыллар. Оҕолорун улааппыттарын кэннэ, хойутаан үөрэтэ сатааннар, үлэҕэ үөрэнии быдан эрэйдээхтик уонна бытааннык, саҥалыы үөрэнии курдук барар.

Куоракка даҕаны үлэһит, спордунан эрчиллэр эдэр киһини иитэн-үөрэтэн улаатыннарыахха сөбүн төрөппүттэр соччо итэҕэйэ иликтэр. Кинилэр уруккулуу санааларыгар оҕолоро сылдьан эрэ бэйэлэрэ үлэлии-хамсыы, дьарыктана сылдьыахтаахтарын курдуктар. Төрөппүттэр итинник санааларын букатыннаахтык бырахтахтарына киһилии майгылаах, үлэһит кэлэр көлүөнэлэри иитиигэ уонна үөрэтиигэ бэйэлэрэ ордук кыһанар буолаллар.

Оҕо хаһан баҕарар төрөппүтүн эрэ үтүктэр, аан маҥнай кинилэр курдук буолуон баҕарар. Сүрэҕэлдьээн дьыбааҥҥа сыппакка, тугу эмэ оҥоруохха, оҕону онно кыттыһыннарыахха, батыһыннарыахха, оччоҕо ханнык баҕарар үлэттэн иҥнэн, толлон турбакка оҥорбутунан барыыга, кыайарга-сатыырга үөрэнэр, оҥоруллубут үлэ түмүгүттэн үөрэр, өйө-санаата бөҕөргүүр.

«Оҕом кыра, билигин сыттын, улааттаҕына үөрэхтээх киһи буолуо» диэмиэххэ, сыта үөрэнэн хаалан букатын сүрэҕэ суох буолуоҕа. Тугу эмэ кыайар буолуоҕуттан үлэлии, дьарыктана үөрэннэҕинэ, ол үлэтэ эбэтэр дьарыга үгэс буолан умнуллубат гына ийэ кутун өйүгэр иҥнэҕинэ үйэтин тухары үлэһит киһи тахсыаҕа. Төрөппүт бэйэтэ тиритэ-хорута үлэлии сылдьарын оҕото көрөр буоллаҕына, оҕотун өйүгэр-санаатыгар кыаҕа баарынан, хайдах эрэ көмөлөһөр санаа бэйэтинэн киирэр. Маннык санаа киириитэ оҕону үлэһит киһи буола улаатарыгар көмөлөһөр. Даача хаһан да бүппэт үлэтэ-хамнаһа оҕону үлэҕэ үөрэтиигэ ылар оруола аһара үрдүгүн төрөппүттэр сыаналыа этилэр.

Төрөппүт бэйэтэ оҥоруохтаах дьыалатын оҥорбокко сытар буоллаҕына уонна оҕотун «Эн үлэлээ» диэтэҕинэ, оҕотугар тэҥнэһэ сатыыр санаата табыллыбакка сүгүн үлэлиэ суоҕа. «Бэйэтэ сытар эрээри киһини соруйар» диэн хомойо санааһына олохсуйуо. «Хамначчыт курдукпун» дии санааһына баһыйан бардаҕына кэлин тиһэҕэр төрөппүтүн итэҕэйбэт буолан хаалыан сөп.

Оҕону кыра эрдэҕинэ иитии, үөрэтии диэн төрөппүт бэйэтэ көрдөрөн биэрэр холобура буолар. Хайдах оҥорору көрдөрөн биэрэн баран, бэйэни үтүгүннэрэн оҥотторо үөрэттэххэ эрэ оҕо тугу эмэ оҥоро үөрэнэр. Үтүктэн үөрэҕэ үгэс буолан иҥнэҕинэ эрэ оҕо төрөппүтүн курдук үлэһит, өйдөөх-санаалаах киһи буола улаатар. Бу үөрэх былыр-былыргыттан уларыйбатын бэлиэтинэн сахалар киһи хайдаҕын билээрилэр кини төрүттэрин ыйыталаһаллара буолар. Төрөппүттэрин өйдөрө-санаалара, үлэҕэ-хамнаска сыһыаннара оҕолорун өйө-санаата сайдыытыгар сүрүн тирэх буоларын былыргы сахалар чуолкайдык билэллэр эбит. Киһи төрүттэрэ эһэтэ, эбэтэ, ийэтэ уонна аҕата кини өйүн-санаатын оҥкулун оҥорор дьоно, бэйэлэрин үйэлэригэр тугу үлэлээн-хамнаан ситиспиттэригэр оҕолорун кыра эрдэҕинэ батыһыннара сылдьан үөрэтэн кэбиһэллэр. (1,59).

Туһаныллыбыт литература

1. Каженкин И.И. Кут-сүр үөрэҕэ. - Дьокуускай: Бичик, 2004. - 128 с.