Кульбертинов Иван Николаевич

Иван Николаевич Кульбертинов
Төрөөбүт күнэ	7 сэтинньи 1917({{padleft:1917|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:7|2|0}})
Төрөөбүт сирэ	Тээнэ, Өлүөхүмэ улууһа, Саха уобалаһа
Өлбүт күнэ	13 олунньу 1993({{padleft:1993|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:13|2|0}}) (75 сааһыгар)
Сулууспалаабыт дойдута	ССРС ССРС
Сулууспалаабыт сыллара	1942—1946
Солото	гвардия старшината Старшина
Чааһа	7-с ГВДСП, 2-с ГВДД
Кыргыһыылар/сэриилэр	Аҕа дойду Улуу сэриитэ
Наҕараадалара	Орден Славы Юбилейная медаль «За доблестный труд (За воинскую доблесть). В ознаменование 100-летия со дня рождения Владимира Ильича Ленина» Юбилейная медаль «Сорок лет победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»

Кульбертинов сэриигэ

Иван Николаевич Кульбертинов (07.11.1917, Тээнэ, Өлүөхүмэ улууһа, Саха уобалаһа — 13.02.1993) — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Аан дойдуга аатырбыт бэргэн ытааччыта, хайыһар 23-с туспа суолун бригадатын 7-с гвардейскай воздушно-десантскай стрелковай полка 2-й гвардейскай воздушно-десантскай Проскуровскай дивизиита. Бу сэрии саамай бэргэн снайпердартан бирдэстэрэ (487 өстөөҕү өлөрбүт).

Олоҕун олуктара

1917 сыл сэтинньи 7 күнүгэр Өлүөхүмэ улууһугар Тээнэ үрэҕин баһыгар булчут эбэҥки Николай Романович Кульбертинов дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт. Ийэтэ Габышева Анна Васильевна. Уончатын туоларыгар (тоҕустааҕар диэн эмиэ суруллар) аҕата өлбүт, уҥан ыалдьар ийэтин көрбүт-истибит. Кыра оҕо сааһыттан «Новая жизнь» колхозка үлэлээбитэ, ону тэҥэ булдунан уонна таба көрүүтүнэн дьарыктаммыта. Үчүгэй улэтин иһин «cтахановец» званиятын ылбыта. Оҕо сааһа Чоруода, Чоруодакаан, Токо үрэхтэригэр ааспыт. Эһэлээх эбэтигэр олорон, биэс-алта сааһыттан бултаабыт. Эһэтэ хараҕынан мөлтөөн сиэнигэр ити сааһыгар саатын уларсар буолбут. Кырчаан уолчаан Чоруода төрдүгэр Кэбэркээн диэн сиргэ саас улар охсор кэмигэр улардары барытын ытан өлөрөн баран, биир-биир дьиэтигэр таһар, кыайан сүкпэт буоллаҕына соһон илдьэр эбит. Убайа Николай ликбиэһи бүтэрбит, кыра үөрэхтээх киһи эбит, Тээнэҕэ сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит. Бастакы табаарыстыбалары, холкуостары тэрийсибит.

Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмэ

1942 сыл бэс ыйын 15 күнүгэр Өлүөхүмэ оройуонун военкоматынан Кыһыл Аармыйаҕа ыҥырыллыбыт. Бойобуой бэлэмнэниини Уралга, 19-с саппас стрелковай полкаҕа барбыт.

1943 сыл олунньутуттан Хотугу-Арҕаа, Киин, Воронежскай, 1-кы уонна 4-с Украинскай фроннарга сэриилэспит.

Бэргэн ытааччы быһыытынан бойобуой ахсаанын 1943 сыллаахха олунньу 27 күнүгэр Старай Русса анныгыр кыргыһыыга арыйбыт. Москва анныгар кыргыһыыларга кыттыбыт, Орёл, Курск, Киев, Винница куораттары босхолоспут. Новгородскай, Курскай уобаластар, Украина, Польша, Германия уонна Чехословакия сирдэригэр сэриилэспит.

Сэрии устата бэргэн ытааччы сатабылыгар 35 эдэр байыаһы үөрэппит. Кинилэргэ маннык диэн сүбэлиирэ: « Барытын үтүктэн иһимэн, бэйэҕит саҥаны арынын. Саҥаттан саҥа сирдэри уонна кистиир таҥаскытын көрдөнүн. Өстөөххө чугаһыыргытын отой куттаныман, өйдөөн кэбиһин: сүгэннэн тутта сатааман, иҥнэннэн кыайыахха сөп буоллаҕына».

Аҕа дойду Улуу сэриитин кыргыһыыларыгар барыта 487 өстөөх саллаатын уонна офицерын кыдыйбыт. Икки төгул Аҕа дойду Улуу сэриитин герой званиятыгар тардыллыбыта, ол да буоллар биэрбэтэхтэрэ.

Сэрии кэнниттэн

Аармыйаттан 1946 сыллаахха дойдутугар төннүбүт. 1948—1969 сылларга Дмитровскай совхоз Тээнэ салаатыгар булчутунан үлэлээбит. Ол кэннэ биэнсийэҕэ тахсыар дылы табаһыттаабыт.

Кэрэхсэбиллээх чахчы

Уола Иван Николаевич Кульбертинов ахтарынан "аҕам адьас кыра уолчаан сылдьан, маһынан көтөрү уонна кыылы оҥортуур эбит". Сэрииттэн да кэлэн баран ол идэтин хаалларбатах, Могдьоон диэн сиргэ икки саллааты кыһанн оҥорбут, Сундукаат диэн сиргэ киһи сирэйин маска кыһан оҥорбут, Токо өрүс үрдүк таас хайатыгар Көмүстээх диэн сиргэ бүлүмүөтү уонна буусканы оҥорбут, "ол курдук олорбут уонна бултаабыт сирдэригэр бэлиэ оҥорон хаалларара"

Өссө биир чахчы. Уучах таба үрдүгэр тахсан баран туран эрэ сүүрдэр эбит. Суруналыыс Степан Дадаскинов уолун Иванныын кэпсэтиитэ: "Доҕор, өссө? Эмиэ сураҕа, уучах үрдүгэр туран баран сүүрдүбүтэ дииллэр дии? ИИ: Кырдьык! Мин эмиэ көрбүтүм. Уучаҕынан сырыһыннарыыга "Кэллиллээр!" диэн үөгү бөҕөтө буолбута. Онно аҕам сыбыдах таба үрдүгэр икки атаҕынан тирэнэн туран, сүүрдэн кэлбитэ, бастаабыта... С.Д.: Оо, тугун бэрдэй? Таба көхсө, арҕаһа кутаҕа үүммүт дулҕа тэҥэ буоллаҕа дии? Оннукка киһи олороро да уустук, оттон Иван Николаевич туран баран сүүрдэр..."

1993 сыллаахха олунньу 13 күнүгэр өлбүт. Төрөөбүт дойдутугар Тээнэҕэ көмүллүбүт.

Наҕараадалара

• Кыһыл Знамя уордьана (07.06.1944)
• Аҕа дойду сэриитин I ст. уордьана (20.05.1945; 06.04.1985)
• Аҕа дойду сэриитин II ст. уордьана (16.06.1944)
• Кыһыл Сулус уордьана
• Албан аат уордьанын III ст. (01.12.1943)
• «Хорсунун иһин» мэтээл (18.07.1943)
• «Бойобуой өҥөлөрүн иһин» мэтээл (07.02.1945)
• «Килбиэннээх үлэ иһин (Бойобуой килбиэн иһин). Владимир Ильич Ленин төрөөбүтэ 100 сааһын бэлиэтээн» мэтээл
• «Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны кыайыы иһин 1941—1945 сс.» мэтээл
• «Двадцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» мэтээл
• «Тридцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» мэтээл
• «Сорок лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» мэтээл
• Анал снайпер бинтиэпкэтэ, саа луоһугар бэлиэ суруга: «Луч­шему снайперу старшему сержанту Кульбертинову И. Н. от Воен­ного Совета армии. Январь 1945 г.»

Аатын үйэтитии

• Аатырбыт бэргэн ытааччы Иван Николаевич Кульбертинов аата иҥэриллибит:

Өлүөхүмэ улууһун Тээнэ аҕыс кылаастаах оскуолатыгар;

Өлүөхүмэ уулуссатыгар.

• Өлүөхүмэҕэ И. Кульбертиновка өйдөбүнньүк туруоруллубут.

Дьиэ кэргэнэ, аймахтара

Убайа — Николай Николаевич Кульбертинов, сельсовет бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит, сэрии саҕаламмытыгар баҕа өттүнэн Аармыйаҕа барбыт, Ленинград анныгар кыргыһыыга өлбүт. Атын бииргэ төрөөбүттэрэ:

• Кульбертинова Сарра Николаевна
• Кульбертинова Февронья Николаевна
• Кульбертинова Екатерина Николаевна
• Кульбертинов Петр Николаевич.

Иккис кэргэнинээн Анна Андреевна Ильиналыын 1963 с. холбоспуттар.

Сигэлэр

• The Sniper Log Book(ааҥл.)
• Список лучших снайперов второй мировой войны(нууч.)
• И. Н. Кульбертинов. Книгакан. Тургутулунна 30 От ыйын 2014.
• Степан Сивцев (по материалам СМИ). Правдивая история великого снайпера Кульбертинова. Achtung, Kulbert // Yktnews. — 03.05.2012.(нууч.)
• Легендарный якутский снайпер(нууч.)