Колониализм
Колониализм диэн биир ил суверенитета кини төрүт үөскээбит сириттэн таhынан баар атын сиргэ тарҕаныыта, атын сир баайдарын уонна олохтоохторун бас билиннэрии уонна үлэлэтии. Колонизациялыыр ил бас билиннэрбит сирин баайдарын, үлэhиттэрин уонна баhаардарын хонтуруоллуур. Уонна олохтоох дьон култуураларын, итэҕэллэрин уонна тылларын тутулларыгар дьайыыны оҥорун сөп. Колониализм сүрүн тутулунан буолар баhыйар дойду баттаммыт дойдуга политика, экономика уонна култуура баhылааhына. "Колониализм" тыл төрүкү империализм өйдөбүллүүн ситимнэнэрэ, кэлин кэмҥэ "колониализм" диэн биир дойду атын тутулуга суох дойдуну сэрии уонна экономика өттүлэринэн баhыйар сыhыанын ааттыыллар.
Колониализм этноцентризм итэҕэйиилэригэр олохтонор, ол аата колонизатор омук майгылара уонна суолтата колонизацияланар омук гиэннэринээҕэр үрдүк диэн санаа. Сорох көрөөччүлэр этиилэринэн бу санаа XVIII уонна XIX үйэлэрдээҕи үөрэх расизмыттан төрүттээх. Арҕаа дойдуларга, социал-дарвинизм быhаарыытынан, үрүҥ дьон харамайдар хоруоллуктарын баhылыктара буолалларын быhыытынан, Эуропаттан атын сирдэргэ олорор аборигеннары баhыйыылара айылҕаттан бэриллибит.