Киһи киһитэ

Киһи киһитэ диэн этии өй-санаа өссө сайдыбытын, тупсубутун биллэрэр аналлаах.

Оҕо улаатан иһэн тугу барытын улахан киһи оҥорорун курдук оҥорорго, үчүгэйи уонна куһаҕаны таба арааран оҥорор быһыыларыгар туһанарга үөрэннэҕинэ киһи буолууну ситиһэр. (1,56).

Олоххо сайдыыны ситиһии тохтообокко кэлэн иһэринэн киһи былыргы курдук тайҕаҕа соҕотоҕун сылдьара суох буолбута быданнаата. Киһи дьон ортотугар олоҕун олорор, үлэлиир-хамсыыр, оҥорор-тутар.

Киһи майгыныгар, дьоҥҥо сыһыаныгар, оҥорор быһыыларыгар, тугу оҥорбутугар сөп түбэһэр сыананы атыттар биэрэн иҥэрэллэр. Тулалыыр дьон санаалара дьайыытыттан киһи ханна да кыайан куоппат. Санаа киһи тугу саҥарарын, этэрин, майгынын үөскэтэр. Сахалар ону былыргыттан билэн дьон тугу этэллэригэр, саҥаралларыгар улахан суолтаны биэрэллэр. (2,102).

Саха тылыгар тугу эмэ өссө күүһүрдэн, улаатыннаран биэриигэ хос, хатылаан этэн биэрии туттуллар. Ол курдук улахан да улахан, улахантан улахан диэтэххэ көннөрү улаханнааҕар өссө, икки төгүл курдук улахана быһаарыллан тахсар.

Дьоҥҥо үчүгэйи, туһалааҕы оҥороро көннөрү киһитээҕэр өссө элбэх, тупсубут сыһыаннаах киһини киһи киһитэ диэн өссө тупсубутун бэлиэтээн ааттыыллар.

Киһи киһитэ диэн көннөрү киһиттэн саныыр санаата, майгына, оҥорор быһыылара, дьоҥҥо сыһыана өссө тупсубут буоллаҕына дьон хайҕаан иҥэрэр ааттара буолар.

Тупсуу диэн өйдөбүл киһи оҥорор быһыылара, майгына сөп буолууттан уларыйбытын тупсубутун биллэрэр өй-санаа бэлиэтэ буолан былыргыттан туттуллар. Тупсуу диэн өйдөбүл киһи оҥорор быһыылара үчүгэй диэн быһаарыллар буолуохтарын иннинэ үөскээбит өйдөбүл буолар.

Бу быһаарыы сахалар өй-санаа үөрэҕин нууччалар кэлиэхтэрин быдан инниттэн баһылаабыттарын дакаастыыр.

Туһаныллыбыт литература

1. Каженкин И.И. Киһи буолуу. – Дьокуускай: Издательский дом “Якутия”, 2005. – 80 с.

2. Каженкин И.И. Күн таҥара үөрэҕэ. – Дьокуускай: ГБУ РС(Я) “Бизнес-инкубатор”, 2016. – 148 с.