Калян минарет

Калян Минарет, биир аата Бухара минарета (узб. Minorai Kalon; перс. مناره کلان — Улахан минарет) — Бухара куорат (Узбекистан) историческай киинигэр баар бээтинсэтээҕи мэчиэт минарета. Минареты, 1127 с. куорат иһинээҕи тутууларынан дьарыктанарынан биллибит караханид Арслан хаан (1102-1130) туттарбыт. Калян Минарет Бухара куорат ураты бэлиэтэ буолар;

Саамай үрдүк тутуу уонна куорат кырдьаҕас архитектурнай пааматынньыктарыттан биирдэстэрэ; Илиҥҥи мусульманскай эйгэ итинник киэптээх тутууларыттан саамай биллиилээхтэрэ. Орто үйэлэргэ тутуллубут бу минарет, Калян мэчиэти, Мири Араб уонна эмир Алим-хан медреселарын кытта биир архитектурнай ансаамбыл буолар уонна Бухара историческай киинин атын пааматынньыктарын кытта ЮНЕСКО аан дойду үрдүнэн харыстанар эбийиэктэрин испииһэгэр киллэриллибит.

Калян минарет соборнай мечеть аттыгар, караханид(бастакы мусульманскай династия) Арслан-хан кэмигэр маастар-зодчай уста Бако салалтатынан тутуллубут. Бастаан утаа, үөһээ чыпчаалыгар мас банаардааҕа. Тутуллан бүтэн баран, өтөр буолаат, биллибэт төрүөтүнэн сууллубута. 1127 с. хаттаан тутарга быһаарбыттара. Уста Бако тэбиэн үүтүгэр мэһиллибит кирпииччэттэн(27×27×5) минарет акылаатын оҥорбута.

Икки сыл ааһыыта, акылаат таас курдук кытааппытын кэннэ, минареты барытын уокка хатарыллыбыт, олус бөҕө кирпииччэттэн туппута. Калян минарет модьу-таҕа, төбөтүн диэки синньиир, үөһээ өттө цилиндрическэй моһуоннаах, 16 аһаҕас аркалардаах ротонда-банаарынан бүтэр кирпииччэттэн тутуллубут башня. Минарет үрдүгэ - 46,5 м. Аллараа өттүн кэтитин кээмэйэ 9,7 миэтэрэ. Аллараа өттө уон кырыылаах, 185 см.үрдүктээх олбоххо тирэнэр. Сир аннынааҕы чааһа 13 миэтэрэттэн тахса дириҥнээх. Сөпкө суоттанан ууруллубут акылаат үс сиринэн саһархай известняктан турар "курдаах". Үөһээ өттүн кэтитин кээмэйэ, банаар саҕаланар сиринэн(32 м.үрдүккэ)6 миэтэрэҕэ тэҥнэһэр. Банаар үрүт уонна алын өттүлэрэ сталактиттартан оҥоһуллубут карнизтарынан түмүктэнэр. Минарет бээтинсэтээҕи мечеть соҕуруулуу-илин муннугар турар уонна кини сарайын кытта, сиртэн 5 миэтэрэ үрдүккэ, арочнай муостанан холбоһор. Минарет истиэнэтэ бүтүннүү, уокка хатарыллыбыт уонна бирюзовай өҥнөөх глазурованнай кирпииччэлэртэн таҥыллыбыт геометрическай уонна да атын оһуордарынан киэргэтиллибит. Ону таһынан, истиэнэҕэ, устуоруйаҕа уонна итэҕэлгэ сыһыаннаах куфическай тиэкистэр суруллубуттар.

Минареты Калян-Сүдү улахан диэн ааттаабыттара. Бэйэтин кэмигэр, минарет, хас да соругу толороро: мэчиэт башнята буолан киниттэн азанчилар азаны (мусульманнары үҥэргэ (намазка) ыҥырыы) ыллыыллара; Сэрии кэмигэр кэтээн көрөр башня; Куорат таһыттан ыраахтан көстөр маяк; 1920 с.Кыһыл Армия Бухараны устуурмалаабытын түмүгэр, артиллерийскай сэнэрээттэн банаар аҥаара алдьаммыта. Ону, сотору кэминэн, үөһээҥҥи карниз икки яруһуттан уратыны чөлүгэр түһэрбиттэрэ. Онтон ыла, үөһэ карниз үс эрэ ярус сталактиттартан турар. Онон, үрдүгэ кыччаабыта минарет уопсай көстүүтүгэр охсуулаах буолбута биллэр. 1924 с. минарет эркиннэрин сорох өттө уонна мукарнасыта(куупала) чөллөрүгэр түһэриллибиттэрэ. 1960 с.уста Очил Бобомуродов минарет сир аннынааҕы чааһын(акылаатын уонна олбоҕун) өрөмүөннээбитэ уонна бөҕөргөппүтэ. 1997 с.Бухара төрүттэммитэ 2500 сылын көрсө минареты бастыҥ маастардар капитальнайдык реконструкциялаабыттара уонна чөлүгэр түһэрэр үлэлэри ыыппыттара. Онтон салгыы сылларга, минареты чөлүгэр түһэрии үлэлэрэ ,кыратык да буоллар, ыытыллыбыттара. Калян минарет, 9 үйэ кэриэтэ турар. https://www.advantour.com/rus/uzbekistan/bukhara/kalyan-minaret.htm https://www.advantour.com/rus/uzbekistan/bukhara/kalyan-minaret.htm https://www.orexca.com/rus/uzbekistan/bukhara/minaret_kalyan.htm http://www.marcopolo.uz/ru/attraction/487

Сигэлэр

https://www.advantour.com/rus/uzbekistan/bukhara/kalyan-minaret.htm http://www.marcopolo.uz/ru/attraction/487 https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD