Ионова Ольга Всеволодовна
Ионова Ольга Всеволодовна (07.11.1911, Киев — 25.10.1962), сахаҕа бастакы учуонай-устуорук дьахтар.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1930 сылга Ленингракка орто оскуоланы бүтэрэр.
- 1930—1933 сылларга Ленинградтаа5ы государственнай история уонна лингвистика институтун музейы уонна кыраайы үөрэтэр салаатыгар үөрэнэн этнограф идэтин ылар.
- 1933—1934 сылларга Ленингракка антропология уонна этнография Музейыгар наука алын үлэһитинэн үлэлиир.
- 1934 сыл алтынньы ыйыттан 1937 сыл бала5ан ыйыгар диэри историческай музейга, ССРС норуоттарын музейыгар, ССРС омуктарын институтугар уонна Москватаа5ы история, философия уонна литература государственнай институтугар аспирантура куурсун ааһар.
- 1938 сыллаахха «Сахалар XVII үйэҕэ көҥүл иһин охсуһуулара» («Борьба якутов за независимость в XVII веке») диэн тиэмэҕэ кандидатскай диссертацияны көмүскүүр.
- 1937—1941 сыллардаахха Москваҕа ССРС норуоттарын музейын хоту дойду салаатын сэбиэдиэссэйинэн үлэлиир.
- 1942—1943 сыллардаахха Киргизия Ош куоратыгар эвакуацияламмыт Ростов государственнай университетын ССРС историятын кафедратыгар доценна.
- 1943—1946 сыллардаахха ССРС НА этнография институтун доктораана. Доктор үлэтин тиэмэтэ "Саха материальнай култуурата" ("Материальная культура якутов"). 1946 сыллаахха Манчаары Баһылай туһунан үлэтин түмүктүүр.
- 1947 сыллаахха Саха сиригэр ССРС НА баазата аһыллыбытынан сибээстээн Дьокуускайга көһөрүллэр.
- 1947—1950 сыллардаахха Саха Сирин тыл, литература уонна история үөрэтэр-чинчийэр институтугар история салаатын сэбиэдиссэйинэн үлэлиир.
- 1950—1954 сыллардаахха субу институт үрдүкү научнай үлэһитэ. 1951-54 сс. САССР Үрдүкү сэбиэтин дьокутаата[1].
- 1954 сыл бүтүүтэ доруобуйатын туругунан Москваҕа көһөрүллэн РСФСР культуратын министиэристибэтин Түмэли үөрэтэр-чинчийэр институтугар үрдүкү научнай үлэһит дуоһунаһыгар үлэлиир.
Дьиэ кэргэнэ, аймахтара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ийэтэ — Андросова-Ионова Мария Николаевна (14.10.1864—1941), олоҥхоһут, ырыаһыт.
- Аҕата — Ионов Всеволод Михайлович.
- Эдьиийэ — Людмила, Сталин репрессиятыгар түбэспитэ. 1937 сыллаахха «Сэбиэскэй былаас утары бастаанньа бэлэмнээһиҥҥэ» кыттыбыт диэн сымыйа балыырга түбэһэн суорума суолламмыта. Үтүө аата 1957 сыллаахха төннүбүтэ.
Үлэтин сүрун хайысхата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Ольга Всеволодовна Ионова сүруннээн Өрөбүлүүссүйэ иннинээҕи саха олоҕун үөрэппитэ-чинчийбитэ. Саха туттар тэрилин, иһитин-хомуһун, дьиэ, ампаар туттууларын уо. д. а. дириҥник үөрэппитэ. Ону таһынан билим таһымынан саха дьоруойун Манчаары Баһылайы бастакынан үөрэппит киһинэн биллэр.
Үлэлэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Сүүрбэттэн тахса сахалар XVII үйэҕэ историяларын туһунан научнай ыстатыйалар.
- 1945 с. — "Из истории якутского народа (первая половина XVII в." монография
- 1946 с. — "Василий Манчаары"
- 1950 с. — "Якутскай куорат"
- 1952 с. — "Жилые и хозяйственные постройки якутов"
- 1957 с. — "История Якутской АССР" (Москва) иккис туомугар 1—2, 4—6 бастарын суруйбут.
Үлэтин сабыдыала
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1976 сыллаахха Яна Турзова (Турза) Германия Штуттгарт куоратыгар баар Линден музейыгар баар саха экспонаттырыгар олоҕуран «Сахалар материальнай культуралара» («Die materielle Kultur der Jakuten») диэн научнай диссертациятын суруйарыгар Ольга Всеволодовна Ионова суруйууларын киэҥник туһаммыта.
О. В. Ионова туһунан суруйуулар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бахрушин С. О брошюре О. В. Ионовой "Василий Манчары" // «Социалистическая Якутия» — 1947, 22 февраля.
- Бахрушин С. Рецензия на книгу О. В. Ионовой "Из истории якутского народа (первая половина XVII в", Якутск, 1945 // «Социалистическая Якутия» — 1947, 15 ноября.
- Сафронов Ф. Г. Она была первая. // Социалистическая Якутия — 1967, 19 сентября; «Кыым» — 1967, атырдьах ыйын 27 к.
- Советские историки-якутоведы: Библиографический указатель. Якутск, 1973. — С. 31—33.
- Андросов Н. Дьахталлартан бастакы учуонай. // «Кыым» — 1981, сэтинньи 1 к.
- М. Н. Андросова-Ионова. Олонхо, песни, этнографические заметки, статьи. / Сост. Е. И. Коркина. — Якутск 1998.
- Бухерт В. Г. «Привет Вам из холодной Якутии»: [Письма О.В. Ионовой к С.В. Бахрушину. 1944–1948 гг.] // Якутский архив, 2015, № 2 (48), С. 93–101.
Өссө маны көр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Первый ученый-историк из якуток О. В. Ионова // Владимир Пестеров. История Якутии в лицах. — Якутск: Бичик, 2001. — С. 329—330. — ISBN 5-7696-1606-7.
- Ученые — исследователи Института гуманитарных исследований и проблем малочисленных народов Севера. Библиографический справочник / РАН СО ИГИиПМНС. Якутск, 2010. — С. 144. — http://igi.ysn.ru/spravochnik.pdf Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 4 күнүгэр.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Саха сирин энциклопедическэй тылдьыта, СӨ Билимин акадьыамыйата, ISBN 978-5-02-038710-0, 2018, Новосибирскэй, Наука, С.520, 169 с.