Донской Семен Николаевич (иккис)
(Мантан: Донской Семен Николаевич-II көстө)
Донской Семен Николаевич (иккис) (1895—1938) — саха судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэлэ, доруобуйа харыстабылын бастакы наркома, сахалыы бастакы учебниктар ааптардара.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1895 сыллаахха Бүлүү уокуругун Ньурба улууһугар, Малдьаҕарга төрөөбүт.
- Дьокуускайдааҕы духуобунай семинарияны бүтэрбит. Петербурдааҕы психоневрологическэй институукка онтон Юрьев университетын медицинскай факультетка үөрэммит.
- 1916—1918 сс. Финляндияҕа эмтэммит.
- Дойдутугар 1918 с. алтынньыга төннүбүт, учууталлаабыт.
- 1919—1920 сс. — Бүлүүтээҕи уезд исполкомун норуот үөрэҕириитин инструктора, сэбиэдиссэйэ.
- 1920—1922 сс. — Бүлүү кыраайы үөрэтэр түмэл дириэктэрэ, уокуруктааҕы исполком пленумун чилиэнэ.
- 1922—1923 сс. — Саха АССР үөрэххэ уонна доруобуйа харыстабылыгар бастакы наркома.
- 1923—1924 сс. — ВЦИК-ка ЯЦИК бэрэстэбиитэлин солбуйааччы, Саха АССР Совнаркомун Президиумун уонна ЦИК чилиэнэ.
- 1924—1926 сс. ССРС норуоттарын Центриздатыгар Саха секциятын редколлегиятын бэрэссэдээтэлэ.
- 1925—1926 сс. — Н. К. Крупская аатынан коммунистическай иитии Академиятын студена.
- 1926—1927 сс. — Наркомпросздрав салаатын сэбиэдиссэйэ.
- 1927—1928 сс. — Үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын наркомун эбээһинэһин толорооччу.
- 1928—1931 сс. — үөрэх наркоматын отделларын салайбыта. Кини кыттыылаах өрөспүүбулүкэ үөрэҕириитин бырайыага оҥоһуллубута. Кини салалтатынан сахалыы бастакы учебниктар, босуобуйалар уонна үөрэх бырагырааммалара суруллубуттара уонна таһаарыллыбыттара, оскуолаларга үөрэнэр кылаастар, кабинеттар, мастарыскыайдар, библиотекалар аһыллыбыттара, улахан дьону үөрэтии киэҥник тарҕаммыта. Босуобуйалар уонна учебниктар бастакы тылбаасчыттартан биирдэстэрэ.
- 1931—1932 сс. — Саха АССР ВЦИК-ка бэрэстэбиитэлистибэтин консультана.
- 1932—1935 сс. — Москубаҕа Педагогика Киин чинчийэр институтун аспирана.
- 1935 с. Саха педагогическай институтун дириэктэрэ, норуот үөрэҕириитин уонна история секторын сэбиэдиссэйэ, онтон бастакы саха билимҥэ тэрилтэтин — Тыл уонна культура чинчийэр институтун — учуонай сэкиритээрэ.
- 1936 с. — Саха АССР Москубаҕа бастайааннай бэрэстэбиитэлэ.
- Саха Сирин Сэбиэттэрин I, V сийиэстэрин делегата, ЯЦИК I, II, IV, V ыҥырыыларын чилиэнэ, ЯЦИК Президиумун I уонна IV ыҥыыыларын чилиэнэ. РСФСР Сэбиэттэрин XI, XII сийиэстэрин делегата, ССРС Сэбиэттэрин II, III сийиэстэрин делегата, ССРС ситэриилээх киин кэмитиэтин Омугун Сүбэтин чилиэнэ. «Ыраас олох» уопсастыба бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ, үөрэхтээһин үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын чилиэнэ, «Саха омук» уопсастыба бырабылыанньатын чилиэнэ.
- 1938 с. сымыйанан буруйданан репрессияҕа түбэспитэ.
- 1957 с. реабилитацияламмыта.
Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Биобиблиографический справочник Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 4 күнүгэр.