Ахатиин

Чоху хаата саамай бытаан хамсыыр харамай. Кини түргэнэ 7 см/мүн.

Гигантскай ахатиин - иһин (дьигинэн атаҕа) көмөтүнэн сыыллар хонуу харамайа, моллюск, чоху хаатын (улитка) биир көрүҥэ.

Улахан улитка раковината (уйата) 5-10 см тиийэ уһуур. Ол эрэн сороҕор 20 см уһуннаах экземплярдар эмиэ биирдиилээн көстөллөр.

Раковината конустуу быһыылаах (коническай). Күн эргиирин утарытынан эриллэр, ол эрэн сороҕор таҥнары хайысхалаах эмиэ баар буолар. Кырдьаҕас ахатиин раковината 7-тэн 9-ка дылы эргиирдээх буолар.

Өнө-дьүһүнэ тулалыыр эйгэтиттэн уонна аһыыр аһылыгыттан тутулуктаах. Үксүн кыһыллыҥы-хоҥор (коричневай) уонна араҕастыҥы эгэлгэлээх (оттеноктаах) сурааһыннардаах.

Тарҕаныыта

Ахатин Илиҥҥи Африкаттан теруттээх. Билиҥҥи кэмҥэ ахатиин соҕуруу Эфиопияҕа, соҕуруу Сомалига, Кенияҕа, Танзанияҕа уонна хотугу Мозамбикка тиийэ тарҕаммыт. Дьон көмөтүнэн ахатиин улитката Индияҕа, Маврикийга, Шри-Ланкаҕа, Малайскай архипелаг арыыларыгар, Калимантаҥҥа, Таилаҥҥа, Гуамҥа, Гавайи уонна Марианскай арыыларга, Калифорнияҕа, Новай Гвинеяҕа, Таитига, Вануатуга, Карибскай муора арыыларыгар уонна да атын дойдуларга тарҕаммыт.

Аһыыр аьа

Ахатииннар от аһылыктаахтар. Оҕурсууну, кабачогу, тыкваны, шампиньону, салат сэбирдэҕин уонна да атын оҕуруот аһылыктарын сөбулээн сииллэр. Ордук сымнаҕас уонна сымнаабыт үүнээйилэри ордороллор. Эдэр улиткалар сибиэһэй үүнээйини, оттон кырдьаҕас улиткалар сиппит үүнээйилэри ордороллор. Рационнарыгар эбэһээт кальцийдаах уонна белоктаах бородуукталары киллэрэр ордук. Холобура, сымыыт хаҕын ньыһан куттахха раковината бөҕөргүүр, кытаатар уонна улаатарыгар көмөлөһөр. Куурусса этиттэн тууһа суох (!) ууга буһаран сиэтиэххэ сөп. Туустаах уонна копчёнай ас доруобуйатыгар куһаҕаннык дьайар (өлуөн сөп).

Ууһааһына

Ахатиннар – гермафродиттар, кыыһа уола биллибэт, оннукка арахсыбат. Ахатин улитката 200-кэ тиийэ сымыыттаах буолар (сороҕор 300). Сылга 5-6-та сымыыттыан сөп. Сымыыта 4,5 - 5,5 мм размердаах, быһыытынан куурусса сымыытыгар майгынныыр. Сымыыттара маҕан кытаанах хахтаахтар. Эмбрион 24 кыраадыс итиигэ сайдар. Саҥа төрөөбүт ахатииннар маҥнай утаа бэйэлэрин сымыыттарын хаҕынан аьылыктаналлар.

6-15 ыйынан улаатан борбуйдарын туталлар. 5-6, 10 сыл кэринэ өр олороллор. Бастакы икки сыл кэнниттэн уһуура уҕараан барар. Ахатииннар тууҥҥу олохтоохтор. Сарсыарда өттүгэр буордарыгар хастан саһаллар. Ол эрэн сиик тустэҕинэ кунуһун да уһуктуохтарын сөп. Кэмиттэн кэмигэр ахатиин улиткаларын ууга уган сууйа биитэр контейнердарын уутун уунан сиигирдэ сылдьыахха наада. Бу харамай 9-тан 29 кыраадыска тиийэ температураҕа хамныыр, онтон 2-тэн 8 кыраадыска утуйар.

Туһата

Ахатиин улитка сырааҥа киһи этигэр-сиинигэр туһалаах: протеиннаах, алантиннаах, коллагеннаах, эластииннаах, антибиотиктаах, битэмииннэрдээх.