Улуу Хоро

Сэһэн Боло суруйарынан, саха омук үс суол өбүгэлээх. Эллэйи уонна Омоҕойу сэргэ Улуу Хоро ааттанар. Хоролор көһөн кэлиилэрин туһунан атын номоххо кэпсэнэр. Улуу Хоро диэн ааттаах киһи, элбэх киһилээх, сүөһүлээх илин диэкиттэн кэлбит. Бэйэтэ оҕус миҥэлээх көһөн испит. Алданы, Амманы, Тааттаны туораан иһэн, ааттаан ааспыт. Билиҥҥи Бороҕон улууһугар, Мүрү күөлүгэр тохтообут. Манна этиллэринэн, Таатта өрүһүн аата Улуу Хоро «Ээт татай» диэн саҥа аллайыытыттан тахсыбыт. Билиҥҥэ диэри Таттай диэн харыстыыр аат Байкал таһынааҕы хоролорго туттуллар эбит, улаханнык соһуйдахтарына, үөрдэхтэринэ, хомойдохторуна өмүрэн этиллэр эбит.
II Камчатскай экспедиция матырыйааллара көрдөрөллөрүнэн, Омоҕой бииһигэр кэлин бурят-хоринецтар холбоспуттар. Онон хоролор туора омук дьоно буолаллар, кэлин сахаларга холбоспуттар, кинилэр ортолоругар олорон өр кэмҥэ диэри бэйэлэрин тылларын тутта сылдьыбыттар.

Хоролор Улуу Хоро уонна Тыгын баһылыктаах соҕурууттан кэлбиттэр, уонна элбэх сылгы, ынах сүөһүнү үүрэн аҕалбыттар. Олохтоох тоҥустары кырган баран, кинилэр сирдэригэр олохсуйбуттар. Тыгын хоролору кытта Ытык Күөл (Туймаадаҕа баар) таһыгар олохсуйбут. Байан баран, бэйэтин бас билэр сирдэрин кэҥэтэргэ санаммыт. Yгүс сирдэри, Алданы, Амманы, Тааттаны, Бүлүүнү, Дьааҥыны кини маҥнай ааттаабыт. Туймаадаҕа урут эмиэ хоролор олорбуттар. Кэлин сэрииһит Тыгын Тойон, Хоро ууһун күүстээх бухатыырын өлөрөн баран, урут хоролор сирдэрин ылбыт, уонна бэйэтигэр холбообут.