Неустроев Николай Денисович
Николай Денисович Неустроев (15.12.1895—21.07.1929) — саха литэрэтиирэтин төрүттээбит суруйааччылартан биирдэстэрэ, драматург уонна прозаик.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1895 сыл урукку ааҕыынан ахсынньы 3, билиҥҥи ааҕыынан ахсынньы 15 күнүгэр IV Байаҕантай нэһилиэгэр (билигин Алдан эбэтэр Уус Таатта нэһилиэгэ дэнэр) Байаҕантай улууһугар төрөөбүтэ[1]. Нэһилиэк билигин Таатта улууhугap киирэр.
Суруйааччы Анна Неустроева бииргэ төрөөбүт убайа.
Бастакы үөрэҕин Байаганскай оскуолаҕа ылбыта. 1910-1913 сылларга түөрт кылаастаах Дьокуускай куорат училищетыгар үөрэммитэ. Платон Алексеевич Слепцовы(Ойуунскай) уонна Максим Аммосовтыын кытта үөрэммитэ. Үөрэх сылларын кэмигэр литература куруһуогун үлэтигэр көхтөөхтүк кыттар. Тыйаатырынан умсугуйар - ол бириэмэҕэ приказчиттар дьиэллэригэр уонна туспа дьэлэргэ нууча классиктарын драммаларын саха тылыгар тылбаастаан туруорааччылар.
Бастакы нууччалыы кэпсээнэ «Дикая жизнь» 1915 сыллаахха бэчээттэммитэ, комедия жанрын төрүттээбитэ.
Бастыҥ комедията «Кукаакы Кулуба» 1920 сыллаахха суруллубута. Саха драмтеатра кини суруйбут «Kyhaҕaн тыын» драматынан үлэтин саҕалаабыта (1925). «Балыксыт» кэпсээнэ саха классикaтыгаp киирэр.
Неустроев нуучча литературатын ааҕан суруйааччы буолбут. Нууччалыы кэпсээннэри суруйбутун тэҥэ, өссө революция иннинэ Платон Ойуунускайдыын Н. В. Гоголь «Ревизорун» сахалыы саҥардыспыта. Эдэр caaһыгap 1929 сыл от ыйын 21 күнүгэр ыалдьан өлбүтэ. Дьокуускайга көмүллүбүтэ.
Кинини, Ойуунускайы курдук, эмиэ баһааҕырдан, буржуазнай националист диэн ааттыы сылдьыбыттара. Саха үс бастакы суруйааччыларын үтүө ааттарын төнүннэриигэ профессор Г. П. Башарин улахан өҥөлөөх.
Ю.И. Васильев суруйааччы "Прокажённые", "Факир", "Торжество смерти" кэпсээннэрин, "Доҕорбор" уонна нууччалыы суруллубут хоhооннорун дьонугар кэриэс суругун архыыптан ылан күн сирин аан бастаан көрдөрбүтэ.
Бэчээттэммит кинигэлэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Талыллыбыт айымньылар. — Дьокуускай, 1947.
- Талыллыбыт аиымньылар. — Дьокуускай, 1959.
- Талыллыбыт айымньылар. — Дьокуускай, 1985.
- Пьесалар, кэпсээннэр. — Дьокуускай, 1987.
- Төрөөбүт сирбэр, тапталлаах дьоммор…: Пьесалар, кэпсээннэр, очеркалар, тылбаас, xohooннop, суруктар, бэлиэтээһиннэр, докумуоннар. — Дьокуускай, 1995.
Ылыллыбыт сирэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- «Илин» сурунаал, № 2, 2000
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Г. Кардашевскай. Саха литературатын саҕаласпыта // "Хотугу сулус" сурунаал. — Дьокуускай, 1975. — 10 Алтынньы (№ 12). — С. 119-129. Архивировано 4 Ахсынньы 2024 года.
