Бу сирэй Тарас Шевченко куодун көр

{{Суруйааччы
| Аата               = Тарас Григорьевич Шевченко
| Аатын оригинаала   = Тарас Григорович Шевченко (Тарас Ҕрыҕоровыч Шэвчэнко)
| Ойуу               = Taras Shevchenko selfportrait oil 1840.jpg
| Кэтитэ             = 
| Ойуу суруга        = 
| Төрүүрүгэр аата    = 
| Псевдонимнара      = 
| Төрөөбүт күнэ      = 9.3.1814
| Төрөөбүт сирэ      = 
| Өлбүт күнэ         = 
| Өлбүт сирэ         = 
| Гражданствота      = 
| Дьарыга            = поэт, сэһэнньит
| Суруйбут сыллара   = 
| Туһаайыыта         = 
| Жанр               = 
| Айымньыларын тыла  = [[украин тыла|украин]]
| Дебют              = 
| Бириэмийэлэрэ      = 
| Наҕараадалара      = 
| Lib                = http://www.lib.ru/SU/UKRAINA/SHEVCHENKO/
| Саайт              = 
| Викитека           = 
}}
'''Тарас Григорьевич Шевченко''' ({{lang-uk|Тарас Григорович Шевченко}}) — [[Украина]] аатырбыт [[поэт]]а, уруһуйдьут.

[[1814]] сыллаахха [[Киев]] губерниятын Моринцы сэлиэнньэтигэр крепостной бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт.

Дьоно эрдэ өлөннөр эрэйи-муҥу көрбүт, 16 саастааҕар хаһаайынын помещик Энгельгардт дьиэтигэр хамначчыт буолбут. Уол уруһуйга дьоҕурдааҕын көрөн Энгельгард [[Петербург]]а үөрэтэ ыыппыт. Онно аатырбыт нуучча худуоһунньуктара кинини сөбүлээннэр, помещигын кытта уһун кэпсэтии кэнниттэн көҥүлүн атыылаһан ылаллар.

[[1840]]—[[1847]] сылларга Шевченко поэт быһыытынан тыллан тахсар. [[1840]] с. «[[Кобзарь (кинигэ)|Кобзарь]]» диэн ааттанан айымньыларын дьоҕус хомуурунньуга тахсар. [[1842]] с. «Гайдамактар» диэн саамай улахан айымньыта бэчээттэнэр. 1843 с. Шевченко көҥүл худуоһунньук степенин ылар.

1846 с. Киевка олорон Н.И. Костомаровтыын билсэр. Ол сыл Кирилл-Мефодий уопсастыбатын чилиэнэ буолар. Бу тэрээһин славян омуктара (ол иһигэр украиналар) сайдыыларынан үлүһүйэр эдэр дьону түмэр этэ. Куруһуок кыттыылаахтарын 10 киһини политика уопсастыбатын тэрийиигэ буруйдааннар тутан хаайаллар уонна араас сэмэҕэ тардыллаллар. Шевченко хоһооннорун иһин саамай ыардык сууттанар, Оренбург кыраайыгар саллаат быһыытынан ыытыллар, суруйар уонна уруһуйдуур бырааба быһыллар. 

Өр кэмҥэ дойдутуттан ыраах, казарма олоҕор-дьаһаҕар олорор. 1857 с. Художестволар Академияларын вице-президена граф Ф.П. Толстой уонна кини кэргэнэ А.И. Толстая көрдөһүүлэринэн босхолонор. Көскө сылдьыы, арыгылааһын ыар содула суруйааччыны түргэнник айгыраппыттара. Ойох ыла сылдьыбыта туһалаабатаҕа (актриса Риунова, бааһынайдар Харита уонна Лукерья). 1859 с. Шевченко дойдутугар сылдьыбыта, Днепр үрдүгэр уһаайба ылар санааламмыта. Ол да буоллар манна олороро табыллыбатаҕа. Бу сылларга суруйарын да уруһуйдуурун да быраҕан, оччо күттүөннээҕи оҥорботоҕо. Өлүөн аҕай иннинэ украиннныы учебниктары оҥорууннан дьарыктанан испитэ. 1861 сыллаахха олунньу 26 күнүгэр өлбүтэ. 

Үгүс айымньыларын критиктар оччо күүстээҕинэн аахпаттар эбит, чыпчаалынан «Кобзарь» диэн бастакы кинигэтин билинэллэр. Тас көстүүтүнэн дьоҕуһун иһин, «Кобзарь» ис тутулунан уустук уонна баай дииллэр. Биир өттүнэн Украина бөлөһүөгэ Сковорода уонна норуот кобзаардарын дьайыыта биллэр, иккис өттүнэн — [[Мицкевич]], [[Жуковскай]], [[Пушкин]] уонна [[Лермонтов]] поэзияларын дьайыыта көстөр.

== «Кэриэс» ==
<table class = "wikitable" width="300"><tr><td><blockquote>
Өллөхпүнэ, көмүҥ миигин<br />
Таптыыр Украинам<br />
Унаар күөх киллэм истиэбин<br />
Үрдүк кургааныгар:<br />
Онтон мин көрө сытыаҕым<br />
Дойдум күөх быйаҥгын:<br />
Истиэм Днепр эҥсиллэр тыаһын.<br />
Бардам барылҕанын...<br />
Кини Украина устун<br />
Хаһан күөх муораҕа<br />
Өстөөх хаанын сүүрдэн устуо,—<br />
Мин тиллэн туруоҕум.<br />
Оччоҕо мин үҥүөх этим<br />
Таҥарабыт диэҥҥэ…<br />
Ол кэммит кэлиэр диэритин<br />
Айбыт диэн суох миэхэ.<br />
Миигин көмөөт, өпө туруҥ.<br />
Хандалыны хампарытыҥ,<br />
Өстөөх [[өһөх]] хаанын тоҕуҥ,—<br />
Көҥүл уота кыыстын!<br />
Саҥа улуу кэргэн үөскүө —<br />
Миигин умнумаарыҥ,<br />
Итии намыын тылгытынан<br />
Истиҥник ахтаарыҥ.<br />
<p style="text-align:right;">Тарас Шевченко, «Кэриэс»<ref>[http://ukrlib.com/zapovit/Iakutska.html Укрлиб]</ref></p></blockquote></td></div></td></tr></table>

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{Author-stub}}

[[Категория:Поэттар]]
[[Категория:Уруһуйдьуттар]]
[[Категория:Украина]]