Былатыан

Былатыан

Арҕаа философия Былыргы философия
Былатыан
Толору аата	Platon (Πλάτων)
Төрөөбүтэ	c. 424–423 BC, Атина
Өлбүтэ	c. 348–347 BC, Атина
Оскуолата/традицията	Платонизм
Кэрэхсиир эйгэлэрэ	Реторика, дьоҕур, литература, эпистемология, кырдьыгы көрүү, үтүө сигили, политика, үөрэхтээhин, ыал, милитаризм
Сүрүн айыылара	Былатыан реализма
Influenced by Socrates, Homer, Hesiod, Aristophanes, Aesop, Protagoras, Parmenides, Pythagoras, Heraclitus, Orphism
Influenced Aristotle, Augustine, Neoplatonism, Cicero, Plutarch, Stoicism, Anselm, Machiavelli, Descartes, Hobbes, Leibniz, Mill, Schopenhauer, Nietzsche, Heidegger, Arendt, Gadamer, Russell and countless other western philosophers and theologians

Былатыан эбэтэр Платон (был.-гириэк. Πλάτων Plátōn) (б.э.и. 428/427 — б.э.и. 348/347) диэн гириэк бөлүһүөгэ. Үөрэтээччитин Сократы уонна үөрэнээччитин Аристотели кытта Арҕаа философия төрүттээччитэ буолар. Былатыан философияҕа, логикаҕа, риторикаҕа, математикаҕа уо.д.а. эйгэлэргэ үлэлэри суруйбута. Атина куоракка Академия тэрийбитэ (Арҕаа дойду бастакы үрдүк үөрэҕирии сирэ).

Платон үлэлэрин диалог быһыытынан суруйара - дьон араас санаа туһунан кэпсэтэллэрин, уонна сороҕор кинилэри кытары сөбүлэспэтин туһунан суруйар. Ол иһин ааҕарга быдан судургу уонна интириэһинэй буолар.

Платон кэпсэтиилэригэр сүнньүнэн тутаах киһинэн Сократ буолар. Үксүгэр Сократ дьону кытта кэпсэтэр, ону дьон логикаҕа итэҕэйэллэрин көрө сатыыр. Атын дьон ол кэпсээннэргэ Сократтан кыыһыраллар. Платону үөрэтэр дьон Сократ ону дьиҥнээхтик Платоҥҥа кэпсээбит дуу, эбэтэр, суолтата улаатарыгар көннөрү персонаж быһыытынан туттубут дуу диэн мөккүһэллэр.

Платон софизм риторикатын утаһара уонна сөбү уонна тэҥ буолары киллэрэ сатыыра.

Биир биллэр үлэтинэн Республика (греческай тылтан - куорат) буолар. Онно Сократ эҥкилэ суох дойду туһунан суруйар. Онно боппуруоһу туруоруу, эбэтэр Сократ ньымата туттуллара олус суолталаах.