Сүүмбикэ башнята

Сүүмбикэ башнята(тат. Сөэмбикэ манарасы, Sөyembikэ mabarasi) — Казанскай кириэмилгэ баар дозорнай башня. Сүүмбикэ башнята хотугулуу-илиҥҥи өттүн диэки биллэрдик кыҥнайбыт, онон, охтон эрэр башнялар ахсааннарыгар киирэр. Билиҥҥи кэмҥэ, шпиль иҥнэйиитэ 1,98 м. Башня хаһан тутуллубута чопчу биллибэт. Казаннааҕы дыбарыас Бирикээһин дөкүмүөннэрэ, 1701 с. Москуба куоракка буолбут баһаарга умайан хаалбыттар. Онтон, Казань ханствотын туһунан дөкүмүөннэр, Казань куораты сэриилээн ылыы кэмигэр сүппүттэр. Башня, Казаннааҕы кириэмил иһигэр, истиэнэттэн тэйиччи турар. Башняттан Казанка, Волга өрүстэр уонна тулалыы сытар сирдэр үчүгэйдик көстөллөрүнэн, былыр, кэтээн көрөр (дозорнай) башня быһыытынан эмиэ туттуллар эбит. Башня акылаата дууп мас сыбаайаларга турар. Истиэнэлэрэ испиэскэ булкадаһыктаах кирпииччэттэн оҥоһуллубуттар. Бу тутуу, сэттэ дьаарыстаах: бастакы үс дьаарыһа тэҥ өрүттэрдээх, тэҥ үрдүктээх түөрт муннуктуу моһуоннаахтар(четверик) аһаҕастар; салгыы икки аҕыс кырыылаах(восьмерик) дьаарыс; өссө икки дьаарыс - кырыылаах кирпииччэ шатёр уонна кэтээн көрөр вышка, бүтэһик дьаарыс - саамай чыпчаалыгар кыһыл көмүс солотуулаах "дьаабылака" үрдүгэр кэлтэгэй ыйдаах от күөҕэ өҥнөөх шпиль(1918 сылга диэри икки төбөлөөх хотой). Дьаарыстар кырыылара кирпииччэнэн оҥоһуллубут синньигэс валиктаахтар. Арҕаа уонна илин ойоҕосторго, аллараа дьаарыс пилоннара иккилии, сыста турар, ортотунан сытыары валиктаах коринфскай колонналаахтар. Башня үрдүгэ 58 м. Кини туһунан бастакы бэлиэтээһиннэр 1777 с.суруллубуттар. 1832 с. "Заволжский Муравей" сурунаал 4 нүөмэригэр бастакы ыстатыйа тахсыбыт. "Сэембике манарасы" диэн татаардыы тылынан 19 үйэҕэ ааттыыр буолбуттар.

Тиһиктэр

https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BD%D1%8F_%D0%A1%D1%8E%D1%8E%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D0%B5 https://tonkosti.ru/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BD%D1%8F_%D0%A1%D1%8E%D1%8E%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D0%B5