Амма-Наахара нэһилиэгэ (Амма улууһа)

Амма өрүс Өнньүөс уонна Болугур икии ардынан

Амма Наахарата нэһилиэк. Амма улууһун нэһилиэгэ, киинэ Өнньүөс.

Улуус кииниттэн 81 км соҕуруулуу-арҕаа диэкки Амма өрүс хаҥас кытылыгар сытар.

Нэһилиэнньэтин ахсаана 632 киһи (2007 сыл), ол иһигэр: Өнньүөскэ — 599, Ефремовоҕа — 21, Төгүлтэҕэ — 19 киһи.

Мэлдьи сырыылаах суол. Олохтоохтор дьарыктара бурдук уонна оҕуруот аһын үүннэрии.

Историяттан

Амма-Наахараҕа, 19-ус үйэҕэ, өр кэмҥэ баһылыгынан Даадар кулуба олорбут.

Кини саҕана Наахара саамай улаата сылдьыбыт, Серошевскай «Якуты» кинигэтигэр нэһилиэктэртэн киһи ахсаанынан үһүс миэстэҕэ турар эбит.

Даадар кулуба бэйэтин кэмигэр баайдартан баайдара эбит, сүөһүтүн ахсаана 1000 наар бииринэн эрэ куоһурбат, дьон кэпсээнинэн бастакы ынахтара икки көстөөх сайылык алааһыгар киирэллэригэр бүтэһик ынахтара хотонтон саҥа тахсар эбит.

Даадар кулуба туһунан элбэх үһүйээн хаалбыт, ол курдук күһүөрү, эрэ суох дьахталлары кус сыгынньахтаан баран кыра алааска ынахтары мэччитэр курдук ыытан кэбиһэр уонна бэйэтэ атыыр оҕус буолан маҕырыы-маҕырыы алааска киирэн сырсар эбит үһү.

Хас барбыт-кэлбит киһи кини дьиэтигэр хайаан да таарыйан ааһыахтаах эбит уонна тойоҥҥо айах тутан тыл этиэхтээх эбит.

Дьиэтин таарыйбакка эрэ ааспыт дьону эдэр уолаттар атынан ситэн тиийэн кымньыынан таһыйан баран төннөрү хайыһыннараллар эбит.

Оннук хас даҕаны улахан сололоох тойоттору төннөрөн турардаах үһү.

Наахараҕа Ньукуолуҥҥа анаан таҥара дьиэтин туттарбыт (соторутааҕыта уокка былдьаммыта), ону Дьокуускайтан аркыырай бэйэтэ кэлэн аспыт.

Кини кэлэригэр Чыамайкыга дылы хара тыаны солоон саҥа суол оҥотторбут, ол суола билигин да чөл турар.

Даадар кулуба олорбут балаҕанын уһуна 22 м, кэтитэ 3 м., үрдүгэ 3 м., остуолбаларын иккилиитэ туруорбуттар эбит уонна ирбэт тоҥ мууска дылы дириҥҥэ хаһыллыбыт эбит.

7 эркиннээх, хас эркинин аайы түннүктээх эбит, балаҕан тула 1,5 м тиийэ кэтиттээх нааралар бааллар эбит.

Нэһилиэктэн төрүттээхтэр

• Яковлев Василий Андреевич (биллибэт — 1907) — сахалартан бастакы үрдүк үөрэхтэммит киһи.
• Александров Семен Лаврентьевич (13.09.1918—28.08.1986) — саха живописеһа.
• Магатырова Мария Николаевна (22.04.1950—31.01.1992) — саха живописеһа.

Өнньүөс өйдөбүлэ

географияҕа: кырдаллар икки ардыларынааҕы дириҥэ суох инчэҕэй уһун куоһаах, хотоол, уу былыргы сүнньэ.

Сигэлэр

• Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия):Амгинский улус Архыыптаммыт 2013, Атырдьах ыйын 20 күнүгэр.
• naslegy.ru:Амма улууһун нэһилиэктэрэ
• gosspravka.ru:Амгинский улус
• «Якутская АССР», словарь-справочник. — Якутск, 1980.
• География Якутии: учеб. для 9-го Кл. сред. шк./ И. И. Жирков [и др.]. — Якутск: Бичик, 2004. — 300 — ISBN 5-7696-1049-2