1839

1839 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 19 — Британия Ост-Ииндийэ хампаанньата Адены баһылаабыт.

Кулун тутар

• Кулун тутар 18 — Кытай ыраахтааҕыта дойдуга опиуму киллэрэн атыылыыры боппут. Мантан сылтаан Британия Кытайга саба түспүтэ, Бастакы Опиум сэриитэ саҕаламмыта.

Муус устар

• Муус устар 17 — Киин Америка өрөспүүбүлүкэлэрин федерацията суох буолбутун кэннэ Гватемала өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибит.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 3 — Кытайга Улуу Британия атыыһыттарыттан былдьаммыт 1,2 мөлүйүөн киилэ опиуму суох гыммыттар. Онтон сылтаан Улуу Британия Кытайга сэрии биллэрбит, устуоруйаҕа бы сэрии Опиум Бастакы сэриитэ диэн ааттаммыта. Бу сэриигэ Кытай кыайтарбыт, атын сайдыылаах дойдулартан "атаҕастаныы үйэтэ" саҕаламмыт.

• Бэс ыйын 22 — АХШ бырабыыталыстыбатын кытта черокилары арҕаа көһөрөр Саҥа Эхота сөбүлэҥэр илии баттаабыттарын иһин Майор Ридж, Джон Ридж уонна Элиас Будино диэн биис уустарын баһылыктарын черокилар бэйэлэрэ өлөрбүттэр. Бу көһөрүү кэлин Харах уулаах суол диэн ааттаммыта. "Харах уулаах суол" билиҥҥи тоҕус штаат сирдэринэн ааһар, устата 2200 миилэ (3500 км). Черокилары күүһүнэн көһөрүүгэ буруйу АХШ Кэнгириэһэ 1987 сыллаахха билиммитэ, АХШ Сената 2008 сыллаахха индеецтэртэн "АХШ салалтатын толкуйдамматах бэлиитикэтин" иһин бырастыы гыналларыгар көрдөспүтэ.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 19 — Франция бырабыыталыстыбата Нисефор Ньепс уонна Луи Дагер айбыт хаартыскаҕа түһэрии бастакы ньымаларын аан дойду бас билиитинэн биллэрбит. Дагерротип кистэлэҥэ аһылларын хааччыйаары Дагерга уонна Ньепс уолугар Исидорга (Ньепс бэйэтэ ол кэмҥэ өлбүт этэ) өлүөхтэригэр диэри биэнсийэ төлүүргэ быһаарбыта.

Төрөөбүттэр

• От ыйын 18 — Иван Куратов (1875 өлб.), коми бэйиэтэ, лингвист, тылбаасчыт, коми литэрэтиирэтин олохтооччу.