Өс тыллар

Өс тыллар.

Урун кун тахсар-туhэр. Дьыл кэмнэрин утумнара кэмиттэн кэмигэр уларыйа тураллар. Олох уескуу-уедуйэ, сал5ана- сайда турар. Ону барытын Аар Айыы Тойон керен- истэн дьаhайар.Дьэ, ол иhин айыы айма5а киниэхэ сугуруйэр уонна уйэттэн уйэ5э, ебугэ са5аттан иhэр Ес тыллары тутуhар.

Айыы итэ5элин ес тыллара ус керуннээхтэр:

1/ Айыы ес диэн сир-дойду, айыл5а халлааннара айыллыыларын, олохторун туhунан айыы айма5ын ейдебуллэриттэн уонна итэ5элтэн уескээбит туомнар, угэстэр алгыс тыллара-естере.

2/Суруннуур ес:

1. Окко туспут оноhуу, сиргэ туспут силик.
2. Киhи куттаах- сурдээх, от-мас иччилээх.
3. Урун кун сырдыга ба5алаах.
4. Кырдьа5астан алгыhын, эдэртэн эйэтин ыл.
5. Куесчут айа5ын Аал Уот баайбат.
6. Ыал- ийэтинэн.
7. Миигин тула истинник санаhар чугас дьонум чэгиэн-чэбдик, уерэ-кете сылдьар буоллахтарына дьэ,бу- дьол.
8. Урун кун анныгар барыта кэмнээх-кэрдиилээх.
9. Елбуту кытта елбеттер, тыыннаах тыыннаа5ы саныыр.

Эн утуе5э тардыс. Айыы айма5ын киhитэ буол. Айыы итэ5элин ес тылларыгар оло5урар сиэри, угэhи кэhимэ.Туктэрини онорон кэстэххинэ, ол- аньыы. Киhи таннары таттаран, аньыыны онорор буолла5ына кини бэйэтигэр эрэ сэти оностор буолбатах.Кини аньыыны онорон олоххо сэти уескэтэр, ол тумугэр энин алдьархайдар, алдьатыылар тахсаллар.

3/Тинсирики ес диэн Орто дойду киhитэ таннары таттаран, аньыыны онорон олоххо сэти уескэтэрин бобор ес тыллар.

1. Оту-маhы мээнэ охторума- халлаан тутаа5а туллуо.
2. Айыы айма5ын сиэрин, угэhин кэhимэ.
3. Окко-маска хаан а5ыы сылдьыма.

Айыы итэ5элин тинсирики естере аньыыны онорору, сэти уескэтэри бобор.Онтон бобор буолла5ына Аар Айыы Тойон то5о олоххо энин алдьархайдары таhаартарарый,ону то5о тохтоппотуй?. Киhи таннары таттарбакка утуе5э тардыhарын туhугар урдук Айыы омук-омукка эгэлгэ итэ5эли, утуе-меку ейдебуллэри биэрбитин тэнэ саха5а эмиэ кут-сур, айыы-аньыы, ес-туктэри, сэт ейдебуллэри биэрбитэ.Онтон ити ейдебуллэр, туох да диэбиппит иннигэр саха оло5о, оло5ун майгыта буолаллар эбээт. Ол аата, Аар Айыы Тойон киhиэхэ, хаhан окко туhуе5уттэн ыла олоххо бары кенулу биэрэр. Киhиэхэ теруе5уттэн ыла бары кенулу биэрэрин быhыытынан урдук Айыы киhи аньыыны онорорун тохтоппот уонна кинини аньыыны онорорун иhин дьууллуу-буруйдуу сатаабат эбит. Аар Айыы Тойон биhиэхэ естеру биэрэн:"Аньыыны онорума, сэти уескэтимэ, утуену уксэт",- диэн этэр-уерэтэр эрэ.

Саха киhитэ тус бэйэтигэр Аар Айыы Тойон кэмнээн биэрбит оло5ун ес-туктэри ейдебуллэринэн салайтаран(еруутун хайдах ба5арбытын уонна бэйэтин эрэ кыа5ынан оностубата5ын да иhин) теhе кыалларынан оностон кэллэ уонна салгыы да оностуо5а.

Өссө маны көр

Биллиилээх иранистка Мэри Бойс " Зороастрийцы.Верования и обычаи " диэн улэтигэр суруйар: "Иранцы считали, что существует закон природы ,по которому солнце движется равномерно , происходит смена времен года и тем самим обеспечивается порядок всего существующего в мире. Этот закон был известен индоарийцам , как рта (авеста5а АША диэн). Понятие аша имело и этический смысл . Считалось, что аша руководит поведением человека . Ложь и искажение истины , которые противопоставлялись аша ,называлась по- авестийски друг ( на санскрите друх). Согласно нравственным представлениям, все люди делились на ашаван-праведных, которые придерживаются аша, и другвант-приверженцев зла". Былыргы саха5а итинник ёйдёбуллэр бааллар этэ дуо? . Бааллар бё5ё. Аша саха5а ёс. Ашаван - аман ёс ( дьицинэн ёс аман (киhи) диэн буолуохтаах эбит). Саха5а ёс утары ёйдёбулэ - туктэри диэн.(туёрэ, туёкун, туёрэккэй суолга).

Субу соторутаа5ыга диэри " туктэри ёстёёх, дьэ, эмиэ тацнары таттаран эрэр ээ, атын дьон о5олорун курдук утуё5э тардыhар диэн суох" диэн мё5ёллёрун- этэллэрин истиллэр буолара.