Ытарҕа

Ытарҕа — кулгаах эминньэҕэр иилиллэр киэргэл.

Оҕуруо ытарҕа

Оҕуруо ытарҕа — саамай тарҕаммыт былыргы киэргэл. Былыргы гириэктэргэ эр дьоҥҥо кулут бэлиэтэ этэ. Орто үйэҕэ Арҕаа Европаҕа үрдүкү сословие дьоно эрэ кэтэрэ.

XVIII үйэ бүтүөр диэри сахаларга оҕуруо ытарҕа ыйытыы бэлиэтин курдук дьүһүннээҕэ. Былыргы көмүүлэргэ барытыгар кэриэтэ дьахтарыттан эр киһититтэн тутулуга суох көстөр. Аллараа ыйана сылдьар чаҥ биитэр үрүҥ көмүс үөскэ төгүрүк биитэр хаптаҕайдыҥы дьүһүннээх фарфор оҕуруолар олордуллубут буолаллар, ардыгар муостан биитэр тирииттэн оҥоһуллубут оҕуруо көстөр. Былыргы көмүүлэргэ үс эрэ өҥ туттуллар: халлаан күөҕэ, үрүҥ уонна хара. Орто үйэ айанньыттара суруйалларынан «сахалар үрүҥ, халлаан күөх уонна хара оҕуруону көрдүүллэр, бүрээттэр — кыһылы, тоҥустар — от күөҕү». Бу арааһа туох эрэ суолталааҕа буолуо диэн сабаҕалыыллар. Сахалар сүөһү иитэллэрин быһыытынан үрүҥ өҥү былыргы саха үүт аһы — үрүҥ аһы — кытта дьүөрэлиир. Сүөһү иитээччилэр култуураларыгар үүт Үөһээ дойду си-бэлиэтин быһыытынан ааҕыллар. Үрүҥ өҥ — дьиҥи, кэрэни, ытык ырааһы бэлиэтиир өҥ. Онон баай-тот олоҕу, дьолу-соргуну, ырааһы, ытык төрүт ууһу, үтүө санааны кытта дьүөрэлэһэр.

Оҕуруо өҥө тус-туспатык наардаммыт буолар эрээри, үксүн үрүҥ оҕуруо хара оҕуруолар ыккардыларыгар угуллар. Оҕуруо ахсаана эмиэ куруук биир буолар: биир оҕуруоҕа 7 эбэтэр 9, ардыгар 3 эбэтэр 5.