Чиллер Тансу
Тансу Пенбе Чиллер (туур. Tansu Penbe Çiller, ыам ыйын 24 күнүгэр 1946 с. төр.) — туурак экэнэмииһэ уонна бэлиитигэ. Турция бастакы уонна күн бүгүҥҥэ диэри соҕотох дьахтар премьер-миниистирэ.
Карьератын саҕаланыыта
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Дьахталларга аналлаах Роберт Колледжка (Стамбул) Экэниэмикэ оскуолатын бүтэрбит. Коннектикут университетыгар билим дуокатарын истиэпэнин көмүскээн ылбыт. Кэлин Йель университетыгар онтун үрдэтиммит. 1978 сыллаахтан Босфордааҕы (Стамбул) университетка преподователлээбит. 1983 с. эмиэ онно бэрэпиэссэринэн үлэлээбит. Ону сэргэ Стамбуллааҕы баан бэрэсидьиэнинэн үлэлии сылдьыбыт.
Бэлиитикэҕэ карьерата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Хас да университетка бэрэпиэссэрдии сылдьан баран, 1990 сыллаахха "Сөптөөх суол" диэн консервативнай баартыйаҕа киирэн, бэлиитикэҕэ барар. Ол түмүгэр 1991 сыллаахха Стамбултан Турция парламеныгар дьокутаат буолар. С.Демирель бырабыыталыстыбатыгар экэниэмикэ миниистиринэн үлэлии сылдьыбыта.
1993 сыл бэс ыйын 13 күнүттэн баартыйа лиидэрэ, "Сөптөөх суол" уонна Социал-декмократтыы норуодунай баартыйа кыттыгас бырабыыталыстыбаларыгар (коалиционнай) дойду премьер-миниистирэ. 1995 сыллаахха социал-демократтар коалицияттан тахсан барбыттарын кэннэ, "меньшиство" бырабыыталыстыбатын тэрийэ сатаабыта эрээри, парламент өйөөбөтөҕө. Ол кэннэ Чиллер Тансу Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуодунай баартыйа кыттыгастаах саҥа "кэбиниэти" тэрийэргэ сөбүлэһэр.
1996-1997 сс. Турция тас сибээскэ миниистиринэн уонна вице-премьеринэн үлэлиир. Курд сепаратистарын уонна Армения босхолуур иһин киирсэр эрмээннэр кистэлэҥ аармыйаларын бохсор, утары киирсэр инниттэн, "Глубинное государство" диэн деморкаттары утары үлэлиир тэрээһиннээх баандалар ситимнэрин кытары үлэлэһэр. Ол туһунан кини Сусурлук айдаанын кэннэ тыл этэ тахсан баран ультранационалист, "Серые волки" "уҥалар" хамсааһыннарын салайааччыта, кэлин Сусурлукка көлө саахалыгар өлбүт Абдулла Чатлыны хайҕаабытын кэннэ биллибитэ. Тансу эппитэ:
Бу дойду, бу нация уонна бу судаарыстыба туһугар саанан ытар эбэтэр бааһырар дьону биһиги өрүү ытыктабыллаахтык ахтыахпыт[1][2].
1997 сыллаахха вице-премьеринэн саҥа киирэн үлэлээн истэҕинэ, саалаах-саадахтаах дьон өрө туран, былаас уларыйан үлэтиттэн ууратыллар.
Кини былааска олорор кэмигэр Турция уонна Дьобуруоба Сойууһа Таможны сөбүлэһиитин түһэрсибиттэрэ.
Чиллер Танну биир сүрүн ситиһиитэ -- кини Икки аан дойду сэриитин сылларыттан күн баччатыгар диэри туга даҕаны уларыйбакка турбут, бэл, оччолорго оҥоһуллубут сэрии сэптээх, аармыйаны саҥалыы тыыннаабыта. Онон туурак аармыйата бүүс бүтүннүү саҥалыы сэбилэммитэ, Курдар оробуочай баартыйаларын утары чыпчылҕан сэриилэргэ киирсэр кыахтаммыта. Кини АХШ салалтатыгар, кэлин Дьобуруопа Сойууһугар, Курдар оробуочай баартыйалара террористыы саҥнааҕын итэҕэппитэ уонна террористыы тэрилтэлэр испииһэктэригэр киллэртэрбитэ.
Хоруупсуйаҕа буруйдааһын
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Турция парламенын көҕүлээһининэн, Чиллери хоруупсуйаҕа буруйдаан сонорждоһо сылдьыбыттара эрээри, кэлин, 1998 с., дьыаланы парламент быһаарыытынан тохтоппуттара[3].
Чиллер 2002 сыллаахха быыбарга хотторон баран бэлиитикэттэн букатыннаахтык барбыта.
Дьиэ кэргэнэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Эрэ — Эзер Учуран Чиллер (Özer Uçuran Çiller). Икки оҕолоох.
Бэлиэтээһиннэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Lucy Komisar, Turkey’s terrorists: a CIA legacy lives on, The Progressive, April 1997
- ↑ 1998 Report Архыыптаммыт 2008, Алтынньы 3 күнүгэр. from the Human Rights Foundation of Turkey, chapter II, „SUSURLUK SCANDAL: Counter-guerilla Affairs“, p.39-86 (see note p.39)
- ↑ 1998 Report Архыыптаммыт 2008, Алтынньы 3 күнүгэр. from the Human Rights Foundation of Turkey, p.11
Хаартыскалар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сыылкалар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Biyografi.net — Biography of Tansu Çiller
- Who is Who — Biographies : Prof. Dr. Tansu Çiller