Хотугу многоборье

Тыйыс айылҕалаах Сахабыт сирин хотугу сиргэ олорор норуота күннэтэ дьарыктанар көрүҥнэриттэн хомуллубут – хотугу многоборье биэс көрүҥҥэ ыытыллар: үстэ төхтөрүйэн ойууга, сүүрүүгэ, сүгэни ыраахха, арканы таба быраҕыыга уонна наартаны ойууга.

Бастакы керунунэн Устэ техтеруйэн ойуу буолар. Бу керун былыр былыргаттан хотугу норуоттарга, ыытыллар курэхтэьии. Куннээги олохторугар, кута5а туспэт гына, тымныы кэмнэ уруйэлэри урдунэн сылдьарга, суурэн кэлэн биир атахтарынан биир атахтарыгар ыстаналлар. Ебугэлэрбит 3-4 миэтирэгэ диэри кэтиттээх уруйэлэри ыстаналлар уьу дииллэр. Ыстаналларын кууьурдээри курэхтэьии ыыталлар, уксун куобахтаан. Сиргэ хантан ыстаналларын бэлиэтииллэр уонна ким ыраах ыстаммыт кыайар.

Иккис керун ура5астаах сууруу.Курэхтэьиигэ эр дьон 3 км. Дьахталлар 2 км. Улахан уолаттар 3 км. Кыра о5олор 2 км. Уксун ура5астаах суурэллэр, устата-130см, эргинтэ-3см. Бу керун хотугу норуоттарга наадалаах буолар. Бултуулларыгар, тундрага баралларыгар, кинилэр куннэ 50-80 км тиийэ хаамаллар,эбэтэр суурэллэр. Табаьыттар куруук тундраны кэрийэ сылдьыахтарын наада. Ессе кинилэр 4-5 саастаах о5олорун бииргэ илдьэ сылдьаллар.

Уьус керун маамыкта(аркан) быра5ыыта. Маамыкта устата 30 миэтирэттэн уьун буолуо суохтаах. 15 миэтирэ ыраахтан 3 миэтирэ урдуктээх ура5аска быра5ан киллэриэхтээхтэр. Бу керун хотугу норуоттарга уксун кыра о5олорго ыытыллар. Кинилэр кыра эрдэхтэриттэн маамыктанан туттар буолаллар.9 саастарыгар тугуттары тутаталыыллар. 13 саастарыттан А5аларын кытта таба тутар буолаллар. Уонна маамыкта ерерге кемелеьеллер. Бу керун хаьан ба5ар ыытыллар.

Тердус – сугэни ыраахха быра5ыы. Сугэ ыйааьына 350 гр. урдуе суохтаах. Бу эр дьонно да, дьахталларга да наадалаах улэ тэрилэ буолар. Сугэтэ суох бир да киьи тыа5а тахсыбат. Уксун сугэни киьититтэн керен онороллоро, улахан, куустээх киьиэхэ – улахан сугэ, кыра киьиэхэ – кыра. Уонна хас биирди киьи бэйэтэ туспа сугэлээх буолаллар.

Уонна бэьис керун наарта ойуута. Улахан дьон 50 см. урдуктээх наарта ойоллор. Хотугу норуоттар куннээ5и олохторугар туттуллар.