Федоров Константин Лукич-Көскөйө Көстөкүүн

Олоҕун олуктара

Федоров Константин Лукич-Көскөйө Көстөкүүн (1900-1987) Чэппиэдэй-Амматыгар, Дьадьырга төрөөбүтэ. Кини 87 сааһыгар диэри олорон хас да көлүөнэ олоҥхоһуттар, эбэтэр олоҥхолооһун этаптарын туораабыта. Эдэр сааһыгар өссө XIX үйэттэн ыла төрүттээх, аҕыйах да ахсааннаах буоллаллар аатырбыт олоҥхоһуттары билэрэ.

Аныгы үйэ 20-30 сылларынааҕы көннөрү олоҥхоһуттар маассабай толорууларын көрбүтэ уонна бэйэтэ кинилэр кэккэлэригэр сылдьыбыта. Кэнники 40-с, 50-с сылларга норуот эпическэй поэзиятын искусствота кэхтиитин, онтон тиһэҕэр 20 сыллар усталара олоҥхоһут быһыытынан оройуон үрдүнэн соҕотоҕун ордон хаалыы эбэтэр тулаайыхсыйыы дьылҕатын кытта билбитэ.

Айар үлэтэ

Олоҥхоһут быһыытынан кини толорор искусствотын сайыннараары атын нэһилиэктэри, улуустары кэрийбэтэҕэ. 30-с сылларга П.А.Ойуунускай ССРС Верховнай Советын депутатынан быыбарданарыгар олоҥхоһуттар кыттыһан бухатыырдар арияларын үллэстэн толорбуттар. Ол түүн олоҥхоһут Соппуруон, сииппэр Илларионов уонна Константин Лукич сарсыардааҥҥа диэри олоҥхолообуттар.

Константин Лукич биир дойдулааҕа Василий Семенович Попов ити саас икки ый устата үлэлээн оҕонньортон «Сүҥкэн Дьааһын» диэн олоҥхотун суруйан ылбыта, ону үрүҥэр таһааран баран, В.Ф.Ермолаевка уонна саха тылыгар сыһыаннаах И.И.Захаров учууталга аахтарбыта. Олоҥхо кээмэйинэн 2-3 тэтэрээт холобурдааҕа. Кэнники В.С.Попов ити суруйбут тэтэрээттэрин Дьокуускайга Норуот айымньытын дьиэтигэр киллэрэн туттарарга эбэтэр атыылыырга соруна сылдьыбыта да тоҕо эрэ төттөрү илдьэ тахсыбыта. Тиһэҕэр, 1985 с. Бэлэм суруллубут олоҥхону Тыл, литература, история институтун научнай үлэһитэ П.Н.Дмитриев ылбыт сурахтааҕа уонна оҕонньор ырыаларын магнитофоҥҥа устубуттар этэ.

Константин Лукич Федоров 1942 с. Арҕааҥҥы фроҥҥа ыҥырыллыбыт. «Сэриигэ олоҥхолообот этим, сахалар суохтара» диэбитэ. Арай биирдэ, илиитигэр бааһыран баран, ханнык эрэ сарайга соломоҕо атын саллааттары кытта сытан, ыарыытын аһарынан, дойдутун ахтылҕанын таһаарынан, олоҥхоттон быһа тардан ария толортообутун саллааттар бэркэ сэҥээрбиттэр.

Ытык кырдьаҕас былыргы сэһэннэри элбэҕи билэрэ, В.С.Потапов киниттэн истибит үһүйээннэрин оройуон хаһыатыгар бэчээттэппитэ. Константин Лукич Соловьев нэһилиэгин былыргы аҕа уустарын өбүгэлэрин туһунан номохтору билэттиирэ уонна кинилэр удьуордарын бэйэтин бириэмэтигэр тиийэ сүһүөхтээн ааҕыталыыра.

Константин Лукич олоҥхолооһун искусствотын туһунан хас да санааларын билиһиннэрбитэ: элбэх олоҥхону истибит киһи үтүө олоҥхоһут буолар, аҕыйах олоҥхону истибит киһи бэйэтэ иһиттэн айан ыллаабат, олоҥхолор бары үчүгэй буолбаттар, олоҥхоһут үчүгэй, тыла уус-уран буолуохтаах. Сылдьан эрэ олоҥхо тылын үөрэппэккин, олоҥхолоон бардаххына тыл бэйэтэ наарданан, тахсан иһэр, былыр улахан олоҥхоһут улахан ойууннааҕар тылынан ордук буолар дииллэрэ, былыр туох да атын көр-нар суоҕун кэриэтэ, онон дьон аралдьыйаллара эрэ олоҥхо буолара, олоҥхоһуттар кулгаахтарын бүөлэнэн бэйэлэрин куоластарын тахсыытын истэллэрэ эбэтэр кулгаахтарын эмминньэҕин дьигиҥнэтэн тардыалыы олорор буолаллара, кинилэр олоҥхолуулларыгар харахтарын быһа симэллэрэ диэн кэпсээнин түмүктүүр.

Сигэлэр

Олонхосуты Чурапчинского улуса. Антология. 2015. Ермолаев В.Ф 14-15 сс.